Film Club

แม้ว่าตลอดปี 2020 เรื่อยมาจนถึงปัจจุบัน อุตสาหกรรมภาพยนตร์เอเซียตะวันออกเฉียงใต้ต้องเผชิญกับผลกระทบจากวิกฤติโรคระบาดโควิด 19 อย่างรุนแรง กิจกรรมทางด้านภาพยนตร์ไม่ว่าจะเป็นโรงภาพยนตร์ หรือการถ่ายทำต้องสะดุดหยุดลงชั่วคราว แต่ในช่วงเวลาที่ผ่านมา โดยเฉพาะในปีนี้ ภาพยนตร์หลายเรื่องจากภูมิภาคนี้ กลับประสบความสำเร็จในการฉายในต่างประเทศ ไม่ว่าจะเป็นเทศกาลภาพยนตร์สำคัญระดับโลก หรือการฉายในรอบปกติ อาทิ ภาพยนตร์ไทยเรื่อง One For The Road ซึ่งกำกับโดย นัฐวุฒิ พูนพิริยะ ภายใต้การผลิตของบริษัท Jettone ประเทศฮ่องกง ได้รับรางวัล Special Jury จากเทศกาลภาพยนตร์ซันแดนซ์ในเดือนมกราคม ภาพยนตร์เรื่อง Memoria โดยอภิชาติพงศ์ วีระเศรษฐกุล ซึ่งเป็นภาพยนตร์โคลัมเบียที่ร่วมผลิตโดยผู้สร้างจากหลายประเทศ ได้รับรางวัล Jury Prize จากเทศกาลภาพยนตร์เมืองคานส์ ภาพยนตร์อินโดนีเซีย เรื่อง Vengeance Is Mine, All Others Pay Cash โดยผู้กำกับภาพยนตร์ เอ็ดวิน ได้รับรางวัล Golden Leopard ซึ่งเป็นรางวัลสูงสุดจากเทศกาลภาพยนตร์นานาชาติโลการ์โน ภาพยนตร์ฟิลิปปินส์เรื่อง On the Job : Missing 8 (เอริค แมทติ) และ ภาพยนตร์กัมพูชาเรื่อง White Building (กาวิช เนียง) ได้รับรางวัลนักแสดงยอดเยี่ยม จากสายการประกวดหลักและรองตามลำดับ จากเทศกาลภาพยนตร์นานาชาติเวนิซ และล่าสุด ภาพยนตร์จากอินโดนีเซีย เรื่อง Yuni ซึ่งกำกับโดย กามิลา แอนดินี เพิ่งได้รับรางวัลภาพยนตร์ยอดเยี่ยมสาย Platform จากเทศกาลภาพยนตร์นานาชาติโตรอนโต ประเทศแคนาดา

ในส่วนของการฉายแบบปกติ ภาพยนตร์ไทยเรื่อง ร่างทรง กำกับโดย บรรจง ปิสันธนกุล ภายใต้การผลิตของบริษัท Showbox ประเทศเกาหลีใต้และบริษัท จีดีเอช 559 ก็เปิดตัวขึ้นอันดับหนึ่งในประเทศเกาหลีใต้ในเดือนมิถุนายน และทำรายได้ตลอดทั้งโปรแกรม 7.37 ล้านเหรียญ ขณะที่ภาพยนตร์จากภูมิภาคนี้หลายเรื่องได้ถูกซื้อลิขสิทธิ์จากยักษ์ใหญ่สตรีมมิ่งระดับโลก อย่าง Netflix หรือ HBO เพื่อนำไปเผยแพร่ให้สมาชิกทั่วโลกได้ชมกัน และบางเรื่องได้รับการตอบรับอย่างดีจากผู้ชมในวงกว้าง

จากปรากฏการณ์ที่เกิดขึ้น ทำให้เป็นที่น่าสนใจว่าเหตุใดการเคลื่อนไหวของวงการภาพยนตร์เอเชียตะวันออกเฉียงใต้จึงเป็นการเคลื่อนไหวทั้งภูมิภาค ซึ่งแตกต่างจากความเคลื่อนไหวแบบเดิมที่จะเกิดขึ้นเฉพาะแต่ละประเทศ อย่างกรณีของคลื่นภาพยนตร์ไทย (T Wave) ซึ่งเกิดขึ้นในทศวรรษที่ 2540 อันเป็นช่วงเวลาที่ภาพยนตร์ไทยประสบความสำเร็จทั้งในและต่างประเทศ เป็นต้น

ด้วยเหตุนี้ บทความชิ้นนี้จึงมุ่งวิเคราะห์หาเหตุผลที่ทำให้วงการภาพยนตร์เอเชียตะวันออกเฉียงใต้มีการขับเคลื่อนที่น่าสนใจ จนมีความเป็นไปได้ว่า คลื่นลูกใหม่ของโลกภาพยนตร์ที่เรียกว่า คลื่นอุษาคเนย์ (SEA Wave) กำลังก่อตัวเพื่อสร้างความโดดเด่นในเวลาไม่ช้านี้ โดยผู้เขียนได้ทำการค้นคว้าข้อมูล และพูดคุยกับผู้สร้างภาพยนตร์ที่มีบทบาทโดดเด่นในภูมิภาค แล้วพบว่าความสำเร็จของวงการภาพยนตร์เอเชียตะวันออกเฉียงใต้ในปัจจุบัน ไม่ได้เกิดขึ้นเพียงชั่วข้ามคืน หากแต่เกิดจากสั่งสมที่พัฒนาคลี่คลายจากปัจจัยสำคัญดังนี้

1. ทัศนคติต่อการผลิตและจัดจำหน่ายภาพยนตร์ที่เปลี่ยนไปของคนในอุตสาหกรรมภาพยนตร์

จุดร่วมสำคัญประการหนี่งของผู้ประกอบการธุรกิจภาพยนตร์ในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ คือการให้ความสำคัญกับตลาดภายในประเทศเป็นหลัก โดยมีตลาดรองคือประเทศที่มีสภาพทางภูมิศาสตร์ติดกันและวัฒนธรรมใกล้เคียงกัน เช่น กรณีภาพยนตร์จากอินโดนีเซียที่ได้รับความนิยมในประเทศมาเลเซีย และภาพยนตร์จากประเทศไทยที่ได้รับความนิยมในประเทศลาวและกัมพูชา เป็นต้น ดังนั้น ภาพยนตร์ที่บริษัทต่างๆ ผลิต จึงเน้นความต้องการของผู้ชมภายในประเทศเป็นหลัก โอกาสที่จะได้รับการเผยแพร่นอกประเทศ หรือนอกภูมิภาคจึงมีอยู่อย่างจำกัด

อย่างไรก็ตามทัศนคติดังกล่าวเริ่มเปลี่ยนไปในช่วงปลายทศวรรษที่ 1990 เมื่อได้มีตัวแทนจำหน่ายภาพยนตร์ต่างประเทศ เริ่มให้ความสนใจภาพยนตร์จากภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ และได้ติดต่อนำภาพยนตร์ในภูมิภาคไปจัดจำหน่ายในตลาดนานาชาติ รวมถึงเทศกาลภาพยนตร์ เช่น บริษัท มิราแม็กซ์ ที่ซื้อสิทธิ์ภาพยนตร์สิงคโปร์เรื่อง Forever Fever (1998)https://en.wikipedia.org/wiki/Forever_Fever ไปจัดจำหน่ายในประเทศอเมริกา กรณีของบริษัท Fortissimo ประเทศเนเธอร์แลนด์ที่นำภาพยนตร์จากประเทศไทยเรื่อง นางนาก (1999) เรื่องตลก 69 (1999) และ สตรีเหล็ก (2000)https://www.screendaily.com/fortissimo-capitalises-on-asian-cinema-boom/404057.article ไปจัดจำหน่ายทั่วโลกทั้งในรูปแบบของการฉายตามเทศกาลภาพยนตร์และการจัดจำหน่ายแบบปกติ และได้รับเสียงตอบรับในแง่บวก หรือบริษัทตัวแทนจำหน่ายจากฮ่องกงชื่อ Golden Network Asia ที่รับเป็นตัวแทนจำหน่ายภาพยนตร์ไทยจากบริษัทสหมงคลฟิล์มเรื่อง องค์บาก (2003) https://www.screendaily.com/golden-network-asia-arrives-at-afm-with-expansive-slate/4012600.article จนประสบความสำเร็จอย่างงดงาม

จากปรากฏการณ์ที่เกิดขึ้น ทำให้ผู้ผลิตและจัดจำหน่ายภาพยนตร์ในประเทศไทยและในภูมิภาค เริ่มตระหนักถึงความสำคัญของตลาดต่างประเทศในฐานะแหล่งรายได้เสริมนอกเหนือจากตลาดภายในประเทศ จึงมีนโยบายผลิตภาพยนตร์ที่มีเนื้อหาและวิธีการนำเสนอที่มีความเป็นสากลมากขึ้น และมอบสิทธิ์ให้ตัวแทนจัดจำหน่ายต่างประเทศนำไปเสนอขายต่อผู้จัดจำหน่ายต่างประเทศต่อไป หรือไม่บริษัทเหล่านี้ก็ดำเนินการขายเองโดยตรงผ่านตลาดภาพยนตร์สำคัญ เช่น ตลาดภาพยนตร์เมืองคานส์ ตลาดภาพยนตร์ฮ่องกง และตลาดภาพยนตร์ American Film Market เป็นต้น

ผลจากการเปลี่ยนแปลงแนวความคิดเกี่ยวกับการทำธุรกิจ เปิดโอกาสให้ภาพยนตร์หลายเรื่องจากภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงได้รับการเผยแพร่ภายในและภายนอกภูมิภาคในระดับที่แตกต่างกันไป ภาพยนตร์เรื่องหนึ่งอาจได้รับความนิยมในเฉพาะภูมิภาคหรือภายในทวีปเอเชีย ในขณะที่ภาพยนตร์อีกหลายเรื่องได้รับการยอมรับระดับโลก เช่น ภาพยนตร์เรื่อง องค์บาก ต้มยำกุ้ง ชัทเตอร์ และฉลาดเกมส์โกง ของไทย ที่ถูกซื้อสิทธิ์ไปจัดจำหน่ายทั่วโลก และได้รับการตอบรับจากผู้ชมและนักวิจารณ์ในเชิงบวก ภาพยนตร์โดยกลุ่มผู้กำกับอินโดนีเซียรุ่นใหม่ที่นำโดย แกเร็ธ อีแวนส์ (The Raid) ทิโม จาร์ฮานโต และ คิโม สตามเบิล (Macabre และ Headshot) ที่สร้างมิติใหม่ให้แก่วงการภาพยนตร์อินโดนีเซียด้วยการนำเสนอภาพยนตร์แนวแอ็คชั่นและสยองขวัญที่มีความสร้างสรรค์ในเชิงภาพและการเล่าเรื่อง เป็นต้น

นอกจากนี้ ผลพวงจากความคิดที่ว่า “โลกภาพยนตร์ไม่ได้จำกัดอยู่ในประเทศตัวเอง” ได้ทำให้คนในอุตสาหกรรมภาพยนตร์โดยเฉพาะผู้สร้างภาพยนตร์อิสระ ซึ่งมักประสบปัญหากับการแสวงหาทุนสร้างจากในประเทศ เนื่องจากผลงานของพวกเขาไม่เป็นที่ต้องการของตลาดในสายตาของนักลงทุน หรือแม้แต่บริษัทภาพยนตร์กระแสหลักที่ต้องการผลิตภาพยนตร์นอกขนบความต้องการของตลาด ได้ตระหนักถึงแหล่งทุนภายนอกประเทศที่เปิดโอกาสให้พวกเขาแสวงหามาเพื่อผลิตภาพยนตร์อย่างที่ต้องการ และช่วยแบ่งเบาภาระการลงทุนที่พวกเขาหามาได้บางส่วนสัมภาษณ์ อเมียร์ มูฮัมหมัด

ดังนั้นช่วงทศวรรษที่ 2000 จึงเป็นจุดเริ่มต้นของการร่วมผลิตระหว่างประเทศ (co-production) ระหว่างผู้ผลิตภาพยนตร์ในภูมิภาค กับผู้ร่วมทุนจากต่างประเทศ เช่น กรณีของ อภิชาติพงศ์ วีระเศรษฐกุล ซึ่งผลงานเรื่องต่างๆ ตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน ล้วนแต่เป็นการร่วมผลิตระหว่างบริษัท Kick the Machine ของเขากับบริษัท Anna Sanders Film ประเทศฝรั่งเศส และได้รับเลือกเข้าฉายในเทศกาลระดับโลกหลายแห่งเช่น ภาพยนตร์เรื่อง สุดเสน่หา (2002) สัตว์ประหลาด ลุงบุญมีระลึกชาติ และรักที่ขอนแก่น ที่ได้รับเลือกเข้าฉายในเทศกาลภาพยนตร์เมืองคานส์ ขณะที่ Syndromes and a Century (2006) ได้รับเลือกเข้าฉายที่เทศกาลภาพยนตร์นานาชาติเวนิซ หรือบริษัทซีเนมาเซีย ซึ่งก่อตั้งโดยดวงกมล ลิ่มเจริญในปี 2000 มีจุดประสงค์เพื่อร่วมลงทุนผลิตภาพยนตร์ไทยกับบริษัทผลิตภาพยนตร์ต่างประเทศhttps://www.screendaily.com/asian-film-industry-mourns-duangkamol-limcharoen/4016408.article

2. การสั่งสมองค์ความรู้ของผู้สร้างภาพยนตร์รุ่นใหม่

หากพิจารณาภาพยนตร์จากภูมิภาคอุษาคเนย์ที่ประสบความสำเร็จในระดับนานาชาติในปีนี้ จะพบว่ามีจุดร่วมเหมือนกันประการหนึ่ง ได้แก่ ผู้ผลิตที่มีส่วนสำคัญในการทำให้ภาพยนตร์เหล่านี้เกิดขึ้น ล้วนแต่เป็นคนหนุ่มสาวที่สั่งสมองค์ความรู้ในการผลิตภาพยนตร์ จากการเข้าร่วมเวิร์กช็อปผลิตภาพยนตร์ต่างๆ ทั่วโลกซึ่งเปิดโอกาสให้โปรดิวเซอร์และผู้กำกับภาพยนตร์ทั่วโลกได้ส่งโครงงานภาพยนตร์ที่ยังไม่ได้สร้าง (film project) เพื่อทำการคัดเลือกสำหรับเข้ารอบสุดท้าย โดยโปรดิวเซอร์และผู้กำกับภาพยนตร์ที่ผลงานได้รับการคัดเลือก จะได้รับเชิญให้ไปเข้าร่วมการอบรมเกี่ยวกับกระบวนการสรรหาแหล่งทุน การพิทช์โปรเจกต์ต่อแหล่งทุน การเขียนบทที่สอดคล้องกับความต้องการของแหล่งทุน เป็นต้นสัมภาษณ์เรย์มอนด์ พัฒนาวีรางกูล เวิร์กช็อปในลักษณะนี้ มีทั้งจัดพร้อมกับเทศกาลภาพยนตร์ เช่น Torino Film Lab ที่จัดคู่ไปกับเทศกาลภาพยนตร์นานาชาติเวนิซ และ Open Door ของเทศกาลภาพยนตร์นานาชาติโลการ์โน ที่ตั้งแต่ปี 2018-2021 ให้ความสำคัญกับโปรเจกต์จากภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้และประเทศมองโกเลีย กับเวิร์กช็อปที่จัดแบบเอกเทศ เช่น Seafic ที่ให้ความสำคัญกับโปรเจกต์จากประเทศในภูมิภาคอุษาคเนย์โดยเฉพาะ

เรย์มอนด์ พัฒนาวีรางกูล โปรดิวเซอร์ และผู้จัด SEAFIC ได้กล่าวถึงบทบาทของเวิร์กช็อปภาพยนตร์ต่อการพัฒนาทักษะของผู้สร้างภาพยนตร์ในภูมิภาคอุษาคเนย์ไว้ว่า “ในช่วงต้นทศวรรษที่ 2010 ภูมิภาคนี้ยังไม่มีโปรดิวเซอร์หน้าใหม่ ส่วนใหญ่เป็นโปรดิวเซอร์รายเดิมๆ ที่มีประสบการณ์ทำหนังมาตั้งแต่ทศวรรษที่แล้ว แต่พอหลังจากคนรุ่นใหม่ ได้เข้าร่วมกับฟิล์มแล็บ หรือสคริปท์แล็บต่างๆ พวกเขาได้เรียนรู้กระบวนการทำหนังตั้งแต่การคิดโปรเจกต์ การหาแหล่งทุน ไปจนถึงกระบวนการจัดจำหน่าย จนทุกวันนี้ โปรดิวเซอร์ที่ผ่านการเรียนรู้อย่าง เบียงก้า บัลบูเอนา จากฟิลิปปินส์ ดาวี ชู จากกัมพูชา คัทลียา เผ่าศรีเจริญ จากประเทศไทย ฟราน บอร์เกีย จากสิงคโปร์ ได้กลายเป็นผู้ที่มีบทบาทสำคัญต่อความสำเร็จของวงการภาพยนตร์เอเชียตะวันออกเฉียงใต้ในทุกวันนี้”

ผลพวงจากองค์ความรู้ทีเกิดจากการสั่งสมจาการเข้าร่วมเวิร์กช็อป หรือสคริปต์แล็บต่างๆ นอกจากทำให้ผู้สร้างภาพยนตร์เหล่านี้ได้รู้จักวิธีการปั้นโปรเจกต์ และการแสวงหาแหล่งทุนแล้ว ยังทำให้พวกเขาได้สร้างเครือข่าย (network) ของการทำงานร่วมกันในเวลาต่อมาอีกด้วย

“หัวใจของเวิร์คชอปที่จัดโดยเทศกาลต่างๆ คือ การให้คนมาอยู่รวมกัน ก็เลยเปิดโอกาสให้โปรดิวเซอร์ชาติต่างๆ ได้รู้จักกัน” คัทลียา เผ่าศรีเจริญ โปรดิวเซอร์แห่งบริษัท 185 กล่าว “ดังนั้นการไปตามเวทีการประกวดต่างๆ เราไม่ได้รู้สึกว่าคนเหล่านั้นเป็นคู่แข่ง มันเหมือนไปเจอเพื่อน ได้สังสรรค์กันหมู่คนทำงานจาก south east asia อย่างโอเพ่นดอร์ที่โลการ์โน เราต้องอยู่ด้วยกันเป็นเวลา 12 ชั่วโมงต่อวัน เป็นเวลา 10 วัน จึงไม่แปลกที่เราจะสานสัมพันธ์หลังจากนั้นจนนำมาสู่การร่วมงานกัน”

ด้วยเหตุนี้ ในช่วง 5 ปีที่ผ่านมา ภาพยนตร์จากภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้จำนวนไม่น้อยจึงเป็นการร่วมงานกันระหว่างผู้ผลิตในประเทศ กับผู้ผลิตภายในภูมิภาค โดยมีทุนสนับสนุนจากทั้งภายในและภายนอกภูมิภาค ตัวอย่างเช่น ภาพยนตร์เรื่อง Pop Aye (เคอร์สเทน ทัน) ภาพยนตร์สิงคโปร์ซึ่ง คัทลียา เผ่าศรีเจริญ ได้มีส่วนร่วมในการผลิต ไม่เพียงเท่านั้น คัทลียา ยังร่วมผลิตภาพยนตร์เรื่อง Diamond Island (ดาวี ชู) จากกัมพูชาด้วย ขณะที่บริษัท Purin Pictures จากประเทศไทยเช่นกัน ได้ร่วมกับ บริษัท Astro Shaw จากประเทศมาเลเซีย และบริษัทจากฝรั่งเศส เป็นต้น

3. การสนับสนุนจากภาครัฐบาล

ข้อสังเกตที่น่าสนใจของภาพยนตร์จากภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงที่ประสบความสำเร็จในระดับนานาชาติประการหนึ่ง ได้แก่ แหล่งทุนสนับสนุน เพราะนอกจากจะมาจากการสนับสนุนของเอกชนภายในประเทศ และแหล่งทุนสนับสนุนจากภายนอกโดยเฉพาะจากทวีปยุโรปแล้ว ยังรวมถึงการสนับสนุนของภาครัฐอีกด้วย

ข้อสังเกตดังกล่าวสะท้อนได้ถึงความตื่นตัวของภาครัฐบาลต่อการเติบโตของอุตสาหกรรมภาพยนตร์ในประเทศ จนทำให้มีการตั้งกองทุนสนับสนุนที่เปิดโอกาสให้ผู้สร้างภาพยนตร์ได้นำเสนอโครงการสร้างภาพยนตร์เพื่อพิจารณาให้ทุนสนับสนุน เช่นกรณีของกระทรวงวัฒนธรรมของไทย ที่ตั้งกองทุนสนับสนุนโครงการหรือกิจกรรมด้านภาพยนตร์และวีดิทัศน์ ที่ให้การสนับสนุนกระบวนการผลิตทุกขั้นตอน ตั้งแต่การเขียนบทไปจนถึงการจัดจำหน่ายhttps://www.m-culture.go.th/th/article_view.php?nid=11930 ขณะที่ประเทศมาเลเซีย รัฐบาลได้จัดตั้งกองทุนชื่อ Digital Content Grant ที่เปิดโอกาสให้ผู้ผลิตภาพยนตร์มาเลเซียขอรับการสนับสนุนทางด้านการเงินสำหรับการผลิตภาพยนตร์ทุกขั้นตอนhttps://mdec.my/digital-economy-initiatives/for-the-industry/entrepreneurs/digital-creative-content/digital-content-grant/fdp ส่วนประเทศฟิลิปปินส์ ก็มีหน่วยงานชื่อ สภาการพัฒนาภาพยนตร์ฟิลิปปินส์ (Film Development Council of Philippines) คอยให้การสนับสนุนทางด้านการเงินกับผู้สร้างภาพยนตร์ภายในประเทศhttps://www.fdcp.ph/programs/production เช่นเดียวกับประเทศสิงคโปร์ ที่ให้การสนับสนุนผ่านสภาการภาพยนตร์สิงคโปร์ (Singapore Film Commission) สังกัดองค์การพัฒนาและควบคุมสื่อสารสนเทศhttps://www.imda.gov.sg/for-industry/sectors/Media/Film เป็นต้น

นอกจากนี้บทบาทสำคัญของภาครัฐประเทศต่างๆ ยังรวมถึง การส่งเสริมภาพยนตร์ของประเทศตัวเองในตลาดภาพยนตร์ต่างประเทศ ผ่านการเข้าร่วมตลาดภาพยนตร์สำคัญต่างๆ ของโลก โดยหน่วยงานของภาครัฐจะทำการเช่าพื้นที่ในตลาดภาพยนตร์แล้วเปิดโอกาสให้ผู้ผลิตและผู้จัดจำหน่ายภาพยนตร์ใช้พื้นที่ดังกล่าวในการเจรจากับผู้ซื้อจากประเทศต่างๆ ทั่วโลก

อนึ่ง นอกจากตั้งกองทุนเพื่อสนับสนุนผู้ผลิตภาพยนตร์ในประเทศแล้ว หน่วยงานที่ดูแลกิจการภาพยนตร์ของบางประเทศอาทิ สภาการภาพยนตร์สิงคโปร์ ในสังกัดองค์การพัฒนาและควบคุมสื่อสารสนเทศ สภาการพัฒนาภาพยนตร์แห่งฟิลิปปินส์ และหน่วยงาน PENJANA ของรัฐบาลมาเลเซีย ยังจัดตั้งกองทุนที่เปิดโอกาสให้ผู้ผลิตภาพยนตร์ต่างประเทศได้ขอรับการสนับสนุนด้วย ภายใต้ชื่อ co-production fund โดยมีเงื่อนไขว่า ผู้ผลิตต่างชาติที่ได้รับการสนับสนุน จะต้องมีผู้ผลิตภายในประเทศมีส่วนร่วมในโครงการด้วย และถ้าทุนดังกล่าวเกี่ยวข้องกับกระบวนการหลังการผลิต (Post Production) โดยเฉพาะการบันทึกเสียง ผู้ที่ได้รับทุนจะต้องใช้บริการของแล็บโพสต์โปรดักชั่นในประเทศเท่านั้น ทั้งนี้เพื่อกระตุ้นให้เกิดการจ้างงานภายในอุตสาหกรรมภาพยนตร์ของประเทศนั้นไปด้วย

ด้วยเหตุนี้จึงอาจกล่าวได้ว่า บทบาทของรัฐบาลของแต่ละประเทศ ภายในภูมิภาค มีส่วนสำคัญในการผลักดันให้ภาพยนตร์หลายเรื่องถูกผลิตออกมา แม้ว่าเงินทุนสนับสนุนจะไม่สูงขนาดครอบคลุมงบประมาณทั้งหมด แต่การสนับสนุนดังกล่าวได้ช่วยต่อยอดให้ผู้ผลิตภาพยนตร์ได้แสวงหาทุนสนับสนุนจากแหล่งอื่นๆ จนสามารถผลิตผลงานได้เป็นผลสำเร็จ

4. โมเดลธุรกิจแบบใหม่ที่นักลงทุนนอกภูมิภาคได้เข้ามาลงทุนผลิตภาพยนตร์ในภูมิภาค

จุดเริ่มต้นของโมเดลธุรกิจในลักษณะนี้เริ่มต้นในปี 2013 เมื่อบริษัท ซีเจ อีเอนเอ็มจากประเทศเกาหลีใต้ เข้ามาลงทุนในธุรกิจภาพยนตร์ ด้วยการตั้งบริษัทจัดจำหน่ายภาพยนตร์ในประเทศอินโดนีเซีย เพื่อจัดจำหน่ายภาพยนตร์เกาหลีที่ผลิตโดยบริษัทโดยตรง จากนั้นก็ขยายฐานธุรกิจเข้าไปในประเทศเวียดนาม และไทยในเวลาต่อมา โดยหลังจากประเมินการเติบโตของธุรกิจภาพยนตร์ของทั้งสามประเทศและในภูมิภาค บริษัทซีเจพบว่ามีการเติบโตอย่างมีนัยสำคัญ จึงได้ร่วมกับบริษัทท้องถิ่นในแต่ละประเทศ ผลิตภาพยนตร์ของประเทศนั้นๆ ออกมา โดยรูปแบบของการผลิตมีทั้งการดัดแปลงภาพยนตร์เกาหลีที่มีชื่อเสียงให้เป็นภาพยนตร์ท้องถิ่น เช่นภาพยนตร์เรื่อง Miss Granny ที่ถูกดัดแปลงเป็นภาพยนตร์เวียดนามในชื่อ Sweet 20 (2015) ภาพยนตร์ไทยในชื่อ 20 ใหม่ ยูเทิร์นวัย หัวใจรีเทิร์น (2016) อินโดนีเซียในชื่อ Sweet 20 (2017) และฟิลิปปินส์ในชื่อ Miss Granny (2018)https://en.wikipedia.org/wiki/Miss_Granny และการผลิตภาพยนตร์ท้องถิ่นโดยเฉพาะ เช่น ภาพยนตร์อินโดนีเซียซึ่งกำกับโดย โจโก อันวาร์ สามเรื่องได้แก่ A Copy of My Mind (2015) Satan’s Slave (2017) และ Impetigore (2019)https://www.screendaily.com/news/ivanhoe-partners-on-indonesian-slate-directed-by-joko-anwar/5132540.article และภาพยนตร์เวียดนามเรื่อง ROM (2019) ที่ได้รับรางวัล New Current Award จากเทศกาลภาพยนตร์ปูซานในปีเดียวกันhttps://en.wikipedia.org/wiki/Ròm

จากความสำเร็จในการลงทุนผลิตภาพยนตร์ในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ของบริษัท ซีเจ อีเอ็นเอ็ม ทำให้บริษัทตัดสินใจขยายการลงทุนผลิตภาพยนตร์ในภูมิภาคนี้ ด้วยการร่วมมือกับบริษัท Library Pictures ซึ่งเป็นบริษัทลูกของ Legendary บริษัทผลิตภาพยนตร์ชั้นนำของอเมริกาในปี 2020 ร่วมลงทุนผลิตภาพยนตร์อินโดนีเซีย และเวียดนาม เพื่อจัดจำหน่ายภายในประเทศและในตลาดโลกต่อไปhttps://variety.com/2020/film/asia/library-pictures-cofinancing-cj-entertainment-local-language-film-slate-1234815553/

นอกจากบริษัทจากบริษัทซีเจที่ให้ความสำคัญกับการลงทุนผลิตภาพยนตร์ท้องถิ่นในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้แล้ว ยังมีบริษัท Showbox Corp จากเกาหลีใต้เช่นกัน ที่ได้ทดลองโมเดลธุรกิจแบบนี้ ด้วยการร่วมลงทุนผลิตภาพยนตร์ไทยเรื่อง “ร่างทรง” (2021) ซึ่งกำกับโดยบรรจง ปิสัญธนะกูล ภายใต้การดูแลการผลิตของนาฮงจิน ผู้กำกับภาพยนตร์เรื่อง The Wailing โดยภาพยนตร์เพิ่งเปิดตัวในประเทศเกาหลีใต้ไปเมื่อ เดือนกรกฎาคมที่ผ่านมา และทำรายได้เป็นอันดับ 1 ในสัปดาห์ที่เปิดตัว อีกบริษัทหนึ่งที่ดำเนินโมเดลธุรกิจเช่นนี้ ได้แก่บริษัท Jettone จากประเทศฮ่องกง ซึ่งบริหารจัดการโดยหว่องคาไว บริษัทดังกล่าวได้ลงทุนผลิตภาพยนตร์ไทยเรื่อง One For the Road (2021) ซึ่งกำกับและเขียนบทโดย นัฐวุฒิ พูนพิริยะ ออกฉายอย่างเป็นทางการที่เทศกาลภาพยนตร์ Sundance ประเทศสหรัฐอเมริกาเมื่อต้นปีที่ผ่านมา และได้รับรางวัล Jury Prize มาครอง

ข้อดีของการเข้ามามีบทบาทของบริษัทภาพยนตร์ขนาดใหญ่นอกภูมิภาคต่อวงการภาพยนตร์เอเชียตะวันออกเฉียงใต้ นอกจากเงินลงทุนที่มีจำนวนเพียงพอที่จะพัฒนาคุณภาพการผลิตแล้ว ยังรวมถึงการขยายช่องทางการเผยแพร่อีกด้วย เนื่องจากบริษัทต่างประเทศเหล่านี้ ต่างถือสิทธิ์ในการจัดจำหน่ายนอกประเทศของภาพยนตร์ที่ไปลงทุนสร้าง จึงกำหนดแนวทางการจัดจำหน่ายในต่างประเทศอย่างอิสระ ผ่านรูปแบบของการขายลิขสิทธิ์ หรือการส่งภาพยนตร์เหล่านี้ออกฉายในเทศกาลภาพยนตร์ในต่างประเทศ ส่งผลให้ภาพยนตร์จากภูมิภาคนี้ได้รับการเผยแพร่ในวงกว้าง

5. การเข้ามามีบทบาทสำคัญในอุตสาหกรรมบันเทิงในภูมิภาคของผู้ประกอบการสตรีมมิ่งยักษ์ใหญ่

ปฏิเสธไม่ได้ว่า ภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ซึ่งมีประชากรรวมกันกว่า 650 ล้านคนhttps://www.scmp.com/lifestyle/entertainment/article/3138137/netflix-raises-its-bet-films-and-shows-southeast-asia#comments ได้กลายเป็นสมรภูมิการแข่งขันของธุรกิจสตรีมมิ่งในช่วงไม่ถึง 5 ปีที่ผ่านมา สังเกตได้จากการบริษัทสตรีมมิ่งยักษ์ใหญ่ของโลกหลายบริษัท ไม่ว่าจะเป็น เน็ตฟลิกซ์ เอชบีโอ ดิสนีย์พลัส หรืออ้ายฉืออี้ของจีน ต่างเข้ามาตั้งสำนักงานอยู่ในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ โดยมีประเทศสิงคโปร์เป็นศูนย์กลาง แล้วดำเนินกลยุทธทุกรูปแบบในการแย่งชิงฐานลูกค้าภายในภูมิภาค ไม่ว่าจะเป็นการนำเสนอคอนเทนต์ที่สำนักงานจัดสรรไว้ให้ ไปจนถึงการจัดซื้อคอนเทนต์ของผู้ผลิตในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ หรือลงทุนว่าจ้างผู้ผลิตท้องถิ่นผลิตคอนเทนต์ขึ้นมาเอง จากนั้นก็เผยแพร่ไปทั่วภูมิภาค หรือในบางกรณีคือการขยายขอบเขตไปทั่วโลก เช่นกรณีของเน็ตฟลิกซ์ที่ซื้อสิทธิ์ภาพยนตร์เรื่อง Roh (2020) จากประเทศมาเลเซีย และภาพยนตร์เรื่อง ฉีกกฎทดลองผี จากประเทศไทย แล้วเผยแพร่ไปทั่วโลกhttps://www.scmp.com/lifestyle/entertainment/article/3138137/netflix-raises-its-bet-films-and-shows-southeast-asia#comments หรือบริษัทเอชบีโอที่ซื้อสิทธิ์ภาพยนตร์ฟิลิปปินส์เรื่อง On the Job สองภาค ซึ่งออกฉายในปี 2013 และ 2021 แล้วนำมาตัดต่อให้กลายเป็นมินิซีรีส์ขนาดความยาว 6 ตอน ออกเผยแพร่ไปทั่วทวีปเอเชียhttps://en.wikipedia.org/wiki/On_the_Job_(miniseries) เป็นต้น

มาโลบิกา เบนเนอร์จิ ผู้อำนวยการฝ่ายเนื้อหาของเน็ตฟลิกซ์ ประจำภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ได้ให้ความเห็นเกี่ยวกับการให้ความสำคัญกับคอนเทนต์จากภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ผ่านทางหนังสือพิมพ์ South China Morning Post ซึ่งตีพิมพ์ในเดือนมิถุนายนที่ผ่านมาไว้ว่า “ด้วยความหลากหลายและรุ่มรวยของประเพณีวัฒนธรรม จึงทำให้ภูมิภาคนี้มีเรื่องราวมากมายที่ยังไม่เคยถูกเล่าหรือนำเสนอบนเวทีโลก ดังนั้นอนาคตจึงดูน่าคาดหวังเป็นอย่างยิ่ง”https://www.scmp.com/lifestyle/entertainment/article/3138137/netflix-raises-its-bet-films-and-shows-southeast-asia#comments

การให้ความสำคัญต่อภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ของบริษัทสตรีมมิ่งยักษ์ใหญ่ มีส่วนสำคัญอย่างยิ่งในการเผยแพร่ผลงานภาพยนตร์จากภูมิภาคนี้ออกไปในวงกว้าง ภาพยนตร์หลายเรื่องซึ่งแต่เดิมอาจได้รับความนิยมภายในประเทศ หรือไม่ก็ประเทศเพื่อนบ้านที่มีวัฒนธรรมคล้ายคลึงกัน แต่เมื่อถูกเผยแพร่ผ่านช่องทางสตรีมมิ่งที่ก็ทำให้ผู้ชมภายในภูมิภาคและนอกภูมิภาคเข้าถึงเนื้อหาได้ง่ายขึ้น และหากภาพยนตร์เรื่องนั้นได้รับความนิยม ก็จะถูกกล่าวถึงเป็นวงกว้าง ยกตัวอย่างเช่นภาพยนตร์สยองขวัญจากมาเลเซีย เรื่อง Roh ที่ภายหลังจากได้รับการเผยแพร่ทางเน็ตฟลิกซ์ก็ได้รับเสียงชื่นชมในทางบวกไปทั่วโลก ซึ่งหนึ่งในจำนวนนั้นก็รวมถึง เอ็ดการ์ ไรซ์ ผู้กำกับภาพยนตร์เรื่อง Baby Driver ที่ได้จัดให้ภาพยนตร์เรื่องนี้เป็นภาพยนตร์ในดวงใจเมื่อปีที่แล้วhttps://www.thestar.com.my/lifestyle/entertainment/2021/03/03/039shaun-of-the-dead039-director-calls-malaysian-film-039roh039-039amazing-stuff039

สรุป

จากปัจจัยต่างๆ ที่ได้กล่าวมาข้างต้น แสดงให้เห็นว่า ความสำเร็จของภาพยนตร์จากภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้บนแผนที่ภาพยนตร์โลก หาใช่เป็นเพียงปรากฏการณ์ที่ก่อตัวเพียงชั่วข้ามคืน หากแต่เป็นการสั่งสมอย่างเป็นระบบและยาวนาน แต่อย่างไรก็ตาม ในภาวะที่พรมแดนทางวัฒนธรรมของโลกเริ่มพร่าเลือน ความโดดเด่นของผลงานอยู่ที่กระบวนกการสร้างสรรค์มากกว่าความโดดเด่นที่สะท้อนผ่านอัตลักษณ์ของประเทศนั้นๆ จนทำให้ทุกประเทศในทุกภูมิภาคในโลกใบนี้ สามารถยึดพื้นที่ความน่าสนใจบนแผนที่ภาพยนตร์โลกได้ตลอดเวลา คำถามสำคัญก็คือ ภาพยนตร์จากภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้จะยังคงความน่าสนใจและน่าติดตามได้อีกนานแค่ไหน

…เวลาและการสร้างสรรค์อย่างไม่หยุดนิ่งเท่านั้นที่จะเป็นคำตอบ

เทศกาลภาพยนตร์นานาชาติปูซาน เป็นหนึ่งในเทศกาลภาพยนตร์นานาชาติที่สำคัญที่สุดของเอเชีย ซึ่งจัดขึ้นเป็นประจำทุกปีในเมืองปูซาน ประเทศเกาหลีใต้มาตั้งแต่ปี 1996 โดยเป้าหมายของเทศกาลคือมุ่งแนะนำภาพยนตร์ใหม่ของคนทำหนังหน้าใหม่ที่เพิ่งทำหนังยาวเป็นครั้งแรก โดยเฉพาะคนทำหนังจากในทวีปเอเชีย ตัวเทศกาลมีทั้งการฉายหนังทั้งจากเกาหลี และนานาชาติ การสนทนากับคนทำหนังหลังหนังจบ การกระจายไปฉายในชุมชนรอบๆ เมืองปูซาน และมีการสร้างชุมชนคนดูหนังผ่าน Community BIFF ที่จะให้ผู้ชมเป็นผู้เลือกหนังที่จะฉายในพื้นที่ต่างๆ รอบเมือง

เทศกาลภาพยนตร์นานาชาติปูชาน นั้นไม่ได้มีการประกวดสำหรับภาพยนตร์นานาชาติ แต่มีการประกวดภาพยนตร์ในสาย New Currents ที่เป็นการประกวดภาพยนตร์ของคนทำหนังหน้าใหม่ (หนังเรื่องแรกหรือเรื่องที่สอง) ของคนทำหนังชาวเอเชีย โดยหนังทั้งหมดในสายนี้มีข้อแม้ว่าต้องเปิดตัวในเทศกาลนี้เป็นที่แรกของโลก หนังโดยมากอาจจะยังเป็นชื่อใหม่ๆ ที่ไม่คุ้นเคยแต่ก็น่าจับตามองอย่างยิ่ง ตัวอย่างเช่นหนังที่ว่าด้วยชายหนุ่มที่หมดสติและตื่นขึ้นในบ้านที่ถูกครอบครองโดยหญิงสามคนสามวัยโลกที่เวลาหยุดนิ่งที่เป็นเสมือนสภาวะอุปมาของโลกในยุคโควิดอย่าง House of Time (Rajdeep Paul, Sarmistha Maiti) / หนังที่ว่าด้วยลูกสาวที่ออกตามหาพ่อที่หายตัวไปหลังไปเห็นฆาตกรโรคจิตเข้าและพบว่ามีผู้ชายคนหนึ่งใช้ชื่อพ่อ และทำงานแทนงานของพ่อ ก่อนที่จะพบว่าเจ้านี่คือฆาตกรโรคจิตคนนั้น ใน Missing (Shinzo Katayama) 

โปรแกรม Flash Foward ที่เป็นโปรแกรมประกวดของคนทำหนังหน้าใหม่ที่ไม่ใช่คนเอเชีย ซึ่งปีนี้ก็รวมหนังดังจากนานาชาติเอาไว้ ตั้งแต่หนัง Grand Jury Prize คานส์อย่าง Compartment No.6 (Juho Kuosmanen) เรื่องของนักเรียนสาวชาวฟินแลนด์ที่มาเรียนต่อในรัสเซียและต้องเดินทางไปดูรูปเขียนผนังโบราณที่เมืองห่างไกล และต้องแชร์ตู้นอนหมายเลขหกกับหนุ่มคนงานเหมืองขี้เมาชาวรัสเซีย ไปจนถึง Mass (Fran Kranz) หนังจาก Sundance ที่เล่าถึงช่วงเวลาการกล่าวโทษโกรธแค้นและให้อภัยของพ่อแม่สองคู่ คู่หนึ่งคือพ่อแม่ของเหยื่อที่ตายจากการโดนกราดยิง อีกคู่คือพ่อแม่ของฆาตกร

สาย Window of Asian Cinema ที่เป็นโปรแกรมหนังเอเชีย (ไม่จำเป็นต้องเป็นเรื่องแรก) แต่หนังบางส่วนที่เปิดตัวในเทศกาลจะได้รับคัดเลือกเข้าชิงรางวัล Kime Jiseok Awards (ตั้งตามชื่อ Kim Jiseok ผู้ร่วมก่อตั้ง และโปรแกรมเมอร์ของเทศกาลที่เสียชีวิตไปในปี 2017) มีทั้งหนังใหม่ของ Brillate Mendoza (Gensan Punch) ผู้กำกับรุ่นใหญ่จากฟิลิปปินส์ ไปจนถึงหนังใหม่ของ Naoko Ogigami (Riverside Mukolitta) คนทำ Close-Knit ที่เคยมาฉายในบ้านเราในเทศกาลหนังญี่ปุ่น 

สาย Wide Angle มีการประกวดหนังสั้นสารคดี มีทั้งสารคดีไต้หวันที่ว่าด้วยการสืบคดีหญิงสาวตกสะพานหลังโดนบอกเลิกใน Crossing’s End (Shih Yu-Lun) สารคดีกึ่งแอนิเมชันเกย์อัฟกันลี้ภัยที่กำลังมาแรงสุดๆ อย่าง Flee (Jonas Poher Rasmussen) หรือ I’m So Sorry (Zhao Liang) สารคดีที่พาผู้ชมกลับฟุกุชิม่าโดยสายตาของ Zhao Liang คนทำสารคดีจีนที่เคยมีหนัง Pettiton มาฉายในเทศกาลในกรุงเทพเมื่อหลายปีก่อน

ในส่วนของโปรแกรมหนังใหญ่หนังใหม่อย่าง Icons และ World Cinema ก็ระดมหนังจากคานส์และเวนิซมาอย่างน่าตื่นเต้น ตั้งแต่ Memoria ของ อภิชาติพงศ์ วีระเศรษฐกุล หรือหนังปาล์มทองอย่าง Titane ของ Julia Ducournau หรือหนังใหม่สองเรื่องของ Rysuke Hamaguchi (ที่ Drive My Car หนึ่งในสองเรื่องที่ว่ากำลังจะเข้าฉายในบ้านเราเร็วๆ นี้) และนอกจากนี้ในเทศกาลยังมีโปรแกรมทอล์กพิเศษที่จะเอาคนทำหนังสองชาติที่ไม่มีอะไรเหมือนกัน แต่น่าตื่นเต้นอย่างยิ่งที่จะได้พบกันนั่นคือตัวของ Hamaguchi กับ Bon Joon-Ho

นอกจากนี้ในเทศกาลยังมีโปรแกรมพิเศษสองโปรแกรมที่โฟกัสไปยังผู้กำกับหญิงชาวเอเชีย ในโปรแกรมพิเศษ Wonder Women’s Movie : the Best Asian Film by Female Directors ซึ่งก็ขนกันมาทั้งหนังที่เคยเข้าฉายในบ้านเราแล้วอย่าง A Simple Life (Ann Hui), Marlina the Murderer in Four Acts (Mouly Surya) ไปจนถึงหนังคลาสสิกสุดๆ อย่าง Blackboards (Samira Makmalbaf) หรือ Salam Bombay (Mira nair) ส่วนอีกโปรแกรมโฟกัสไปยังหนังจีนร่วมสมัยในโปรแกรม New Voice, Chinese Films ที่มีทั้ง Black Coal, Thin Ice (Diao Yinan) Dwelling in the Fuchun Mountain (Gu Xiaogang) หรือ Kaili Blues (Bi Gan) 

ไม่ใช่แค่หนัง แต่ดูเหมือนซีรีส์ก็กลายเป็นตลาดใหม่ และรูปแบบของภาพเคลื่อนไหวที่น่าจับตามอง โดยในเทศกาลปีนี้มีการฉายบางส่วนจากซีรีส์ทั้งไทยและเกาหลีที่จะเปิดตัวบนสตรีมมิ่งเจ้าดัง ราวกับว่าตอนนี้เราดูหนังใหญ่ในคอมพิวเตอร์ และได้เวลาดูหนังจอเล็กในโรงใหญ่ ซึ่งอาจจะเป็นตลาดในอนาคตก็เป็นได้

เทศกาลจะเริ่มขึ้นในวันที่ 6-15 ตุลาคมนี้ โดยมีหนังทั้งสิ้นถึง 223 เรื่อง โดยฉายในโรงทั้งหมด แม้เราจะยังออกนอกประเทศไม่ได้ แต่ Film Club ก็ขออาสาแนะนำหนัง 12 เรื่องที่ควรดูในปูซาน แต่ถ้าไม่ได้ดู ก็รอดูได้ในที่อื่นๆ ทั้งออฟไลน์และออนไลน์ในไม่ช้านี้ 

1. Heaven: To the Land of Happiness (Im Sang-soo, เกาหลีใต้) : หนังเปิดเทศกาล

หนังเปิดเทศกาลปีนี้เป็นหนังของ Im Sang-soo คนทำหนังที่ผู้ชมชาวไทยรู้จักกันดีจากหนังอย่าง The Housemaid (2010) ฉบับรีเมค และ The Taste of Money (2012) ที่เคยเข้าฉายในบ้านเรา หนังใหม่ของเขานำแสดงโดยซูเปอร์สตาร์อย่าง Choi Min-sik ในบทนักโทษหมายเลยเลข 203 ที่ติดคุกมานานและรอวันพ้นโทษอย่างใจจดจ่อจนพบว่าตัวเองเป็นเนื้องอกในสมองและกำลังจะตายในไม่ช้า ด้วยความไม่อยากตายคาคุกเขาจึงวางแผนแหกคุกออกมาแล้วก็ได้มาพบกับ Namsik (รับบทโดย Park Hae-il) หนุ่มที่กำลังป่วยหนักแต่ไม่มีเงินรักษา อยู่รอดด้วยการขโมยยาจากโรงพยาบาล ทั้งสองคนเข้าไปพัวพันกับการขโมยเงินของแก๊งค์มาเฟียและทำให้ถูกตามล่าจนต้องหนีหัวซุกหัวซุน พล็อตดูเมนสตรีมมากๆ แต่ด้วยบารมีดาราและผู้กำกับ ก็เดาได้ไม่ยากว่าน่าจะเป็นหนังเต็งทำเงินประจำปีอีกเรื่อง 

2. Anita (Longman Leung, ฮ่องกง) : หนังปิดเทศกาล

หนังว่าด้วยอัตชีวประวัติของเหมยเยี่ยนฟาง นักร้อง นักแสดงและไอคอนคนสำคัญของวงการบันเทิงในฮ่องกง หนังเปิดฉากด้วยฉากสุดท้ายจากคอนเสิร์ตครั้งสุดท้ายของเธอในเดือน พ.ย. 2003 ที่เธอสวมชุดแต่งงานสีขาวและสวมผ้าคลุมยาวเฟื้อยเดินขึ้นบันไดหายลับไปหลังเวที ก่อนที่หนังจะย้อนกลับไปเล่าชีวิตในวัยเด็กของเธอและเล่าชีวิตขอเธอไล่ตามเวลา จากการทำการแสดงในตอนเด็กเพื่อหาเลี้ยงชีพ การเปิดตัวในวงการ ความสำเร็จในฐานะนักร้องและนักแสดงไปจนถึงการเผชิญหน้ากับความตายจากโรคมะเร็ง หนังฉายภาพความเจ็บปวด และโดดเดี่ยวข้างหลังความสำเร็จของเธอ และเล่าความสัมพันธ์ยาวนานยี่สิบปีของเธอกับ เลสลี่จาง เพื่อนแท้ของเธอที่มาด่วนเสียชีวิตไปก่อน แม้วงการหนังฮ่องกงจะเปลี่ยนแปลงไปและคนรุ่นใหม่อาจจะไม่คุ้นกับชื่อของเหมยเยี่ยนฟางอีกแล้ว แต่นี่อาจจะเป็นหนังที่เก็บบันทึกประวัติศาสตร์ของฮ่องกง ในช่วงเวลาแห่งยุคทองของวงการบันเทิงที่ประทับลงในใจผู้คนทั่วเอเชีย หนังกำกับโดย Longman Leung ผู้กำกับหนังสุดมันส์อย่าง Cold War

3. Anatomy of Time (จักรวาล นิลธำรงค์, ไทย) : โปรแกรม A Window of Asian Cinema

หนังไทยหนึ่งในสองเรื่องที่ได้ไปเทศกาลปูซานปีนี้หลังจากเปิดตัวที่ Venice งานของจักรวาล นิลธำรงค์ที่ก่อนหน้านี้เคยทำหนังอย่าง Vanishing Point ที่ได้ไปรอตเตอร์ดามมาแล้ว หนังใหม่เรื่องนี้ของเขาว่าด้วยเรื่องสองช่วงวัยของผู้หญิงคนหนึ่งที่ในวัยสาวเคยมีผู้ชายสองคนมาชอบพอ แต่เธอเลือกแต่งงานกับชายผู้เป็นนายทหารอันเลือดเย็นและทะเยอทะยาน ขณะที่ชีวิตของเธอหลายสิบปีต่อมามีหน้าที่ในการดูแลนายทหาร ที่ตอนนี้กลายเป็นผู้ป่วยติดเตียง หากเธอก็ยังคอยปกป้องเขาอย่างเงียบๆ หนังตัดข้ามทั้งเรื่องส่วนตัวและประวัติศาสตร์ไทยสมัยสงครามเย็น มันเป็นหนังที่ว่าด้วยความเจ็บปวด และรูปทรงของเวลา (หนังน่าจะฉายในไทยเร็วๆ นี้)

4. The Tsugua Diaries (Maureen Fazendeiro, Miguel Gomes, โปรตุเกส) : โปรแกรม Icons

ภาพยนตร์สุดมหัศจรรย์ที่เต็มไปด้วยฉากอันสามัญ ส่วนตัวและเต็มไปด้วยอารมณ์ขัน คำว่า Tsuga คือการกลับหน้ากลับหลังของคำว่า August ชื่อเรื่องจริงๆ ของมันจึงคือ The August Diaries (บันทึกเดือนสิงหาคม) หนังเกิดขึ้นในช่วงเวลา 21 วัน แต่จะเล่าแบบถอยหลัง! หนังถ่ายในโปรตุเกสในเดือนสิงหาคมปี 2020 ช่วงเวลาที่เกิดการระบาดของ COVID-19 ทุกๆ ฉากกลายมาเป็นส่วนหนึ่งของหนังโดยธรรมชาติ เล่าเรื่องถอยหลังผ่านเวลาตั้งแต่ทีมงานตรวจเชื้อแบบ PCR นักแสดงซ้อมการแสดงแลกเปลี่ยนบทบาทกัน ผลไม้ที่เน่าแล้วกลับมาสดใหม่ หนังกำกับโดย Maureen Fazendeiro และร่วมกำกับโดย Miguel Gomes ผู้กำกับ Arabian Nights และ Tabu อันโด่งดัง ทั้งคู่จับจ้องมองบ้าน สวน และทีมงานของพวกเขาที่โดนกักตัวไว้ ราวกับว่ามันเป็นดินแดนลึกลับที่แสนสงบ เป็นช่วงเวลาของแสงที่สาดจับการเต้นของนักแสดง ธรรมชาติที่อยู่เคียงกันกับภาพยนตร์ ที่มีขนาดเล็กจ้อย เปราะบาง ท่ามกลางหายนะของโลกนี้

5. Yanagawa (Zhang Lu, เกาหลีใต้) : โปรแกรม Icons

งานใหม่ของ Zhang Lu ผู้กำกับเกาหลีเชื้อสายจีน ที่ทำหนังอิสระมายาวนาน หนังของ Zhang Lu อาจหาดูยากกว่าหนังของผู้กำกับเกาหลีใต้คนอื่นๆ และหนังของเขาสามารถอธิบายแบบตีขลุมว่าคือหนังแบบ Hong Sang Soo ที่เศร้ากว่า และมีประเด็นทางสังคมมากว่า และมักพูดถึงความสัมพันธ์ข้ามชาติของ จีน เกาหลี และญี่ปุ่น ก่อนหน้านี้เขาทำ Gyeongju (2014) ที่เป็นชื่อเมืองเล็กๆ ในเกาหลี ตามด้วย Fukuoka (2019) ที่เป็นเมืองในญี่ปุ่น และนี่เป็นหนังเมืองเรื่องที่สามของเขา แม้จะเป็นชื่อเมืองญี่ปุ่นแต่หนังเป็นหนังจีนเต็มตัวว่าด้วย อาจารย์มหาวิทยาลัยวัยกลางคนในปักกิ่งที่เอ่ยปากขอบุหรี่จากคนแปลกหน้าแล้วพูดว่า ‘ผลวินิจฉัยออกมาแล้ว ผมเป็นมะเร็ง ระยะที่สี่’ จากนั้นเขาไปหาพี่ชายและวางแผนเดินทางไปยานากาวะ ซึ่งเป็นเมืองที่เป็นบ้านเกิดของ Yoko Ono และยังเป็นที่ที่คนรักเก่าของพี่ชายอาศัยอยู่ ตอนนี้เธอทำงานเป็นนักร้องในบาร์ และชอบร้องเพลง “Oh My Love” ของ John Lennon 

6. The Falls (Chung Mong-Hong, ไต้หวัน) : โปรแกรม A Window of Asian Cinema

หนังว่าด้วยแม่เลี้ยงเดี่ยวที่อาศัยอยู่กับลูกสาววัยรุ่น จู่ๆ แม่โดนหั่นเงินเดือนจากผลประกอบการของบริษัทที่ย่ำแย่ วันเดียวกันเธอได้รับโทรศัพท์จากลูกสาวตอนกำลังประชุม ว่ามีเพื่อนร่วมชั้นติดโควิด เธอจึงต้องกักตัวอยู่ในบ้าน แม่เองก็ต้องอยู่บ้านด้วยตามคำขอของบริษัทและนั่นทำให้ความสัมพันธ์แม่ลูกเลวร้ายลง ยิ่งเมื่อตัวลูกสาวเริ่มต่อต้านแม่มากขึ้น และเริ่มมีพฤติกรรมประหลาด ทำให้เธอต้องขอความช่วยเหลือจากสามีเก่า หนังพูดถึงวิกฤติทางความสัมพันธ์และจิตใจของผู้คนที่ย่ำแย่จากสถาณการณ์โควิดอย่างน่าตื่นเต้น รับประกันความทรงพลังโดยฝีมือของ Chung Mong-Hong ผู้กำกับหนังเรื่อง A Sun ที่ลือลั่นใน Netflix

7. White Building (Kavich Neang, กัมพูชา) : โปรแกรม A Window of Asian Cinema

หลังจากสองสามปีก่อน Last Night I Saw You Smiling สารคดีของ Kavich Neang ที่ว่าด้วยการบันทึกช่วงเวลาสุดท้ายก่อถูกรื้อของตึกขาวที่เขาอาศัยอยู่มาแต่เด็ก เข้าฉายในบ้านเราอย่างเงียบๆ ตอนนี้เขาพัฒนามันขึ้นมาเป็นหนังยาวแล้ว หนังโฟกัสช่วงเวลาการย้ายออกของผู้คนในตึกขาวทีละครัวสองครัว ท่ามกลางความตึงเครียดของชุมชนชาวแฟลตที่ยังมองไม่เห็นอนาคต หนังติดตามเด็กหนุ่ม Samnang และพ่อของเขา​ Samnang อยากเป็นนักเต้น hip-hop แต่เขาต้องเผชิญหน้ากว่าความจริงง่ายๆ ว่ามันแทบเป็นไปไม่ได้ ในขณะที่พ่อของเขาเป็นตัวแทนของชุมชนในการต่อรองกับเจ้าหน้าที่เรื่องที่อยู่ใหม่และการย้ายออก ซึ่งก็เป็นไปอย่างสิ้นหวัง หนังเพิ่งได้รางวัลนักแสดงจากเทศกาลเวนิซและมีคิวเข้าฉายในเมืองไทยเร็วๆ นี้

8. Taste of Wild Tomato (LAU Kek-Huat, ไต้หวัน) : โปรแกรม Wide Angle

สารคดีใหม่ล่าสุดจาก Lau Kek-Huat เจ้าของสารคดีสุดทรงพลังที่เริ่มจากการสำรวจเรื่องพ่อ ขยายออกไปสู่เรื่องเรื่องของเหล่าคอมมิวนิสต์มาลายาในมาเลเซีย ใน Absent Without Leave และสารคดีว่าด้วยโอรังอัสลี ที่เชื่อมโยงเข้ากับเหตุการณ์สังหารหมู่คนจีนในยุค 60’s ของมาเลเซียอย่าง The Tree Remembers หนังเรื่องใหม่ของเขาได้รับทุนสนับสนุนจากหอภาพยนตร์เมืองเกาสง ที่ให้โอกาสเขาเข้าไปค้นประวัติศาสตร์บาดแผลของเมืองและของไต้หวันในเหตุการณ์สังหารหมู่คนไต้หวันในวันที่ 28 กุมภาพันธ์ 1947 หลังจากคนในเมืองเกาสงรวมตัวกันต่อต้นการปกครองกดขี่ของก๊กมินตั๋งที่ย้ายมาตั้งรกราก หลังญี่ปุ่นแพ้สงครามโลกและไปจากไต้หวันหลังปกครองห้าสิบปี และก๊กมินตั๋งแพ้งสงครามกับพรรคคอมมิวนิสต์แล้วลงเรือมาตั้งรัฐบาลพลัดถิ่นที่นี่ เขาสัมภาษณ์บรรดาผู้คนที่ยังมีชีวิตอยู่ ลูกหลานของบรรดาเหยื่อในเหตุการณ์ครั้งนั้น และจ้องมองซากหลงเลือของป้อมค่ายในอดีตที่กลืนกันอยู่ในชุมชนราวกับประวัติศาสตร์ที่มีชีวิตใหม่ หนังน่าจะเข้าฉายในเทศกาลในไทยเร็วๆ นี้เช่นเดียวกับหนังเรื่องก่อนของเขา

9. Vengeance Is Mine, All Others Pay Cash (Edwin, อินโดนีเซีย) : โปรแกรม Window of Asian Cinema

หนังว่าด้วย Ajo นักเลงหนุ่มไม่กลัวความตาย ที่มีความลับบางอย่างที่เขาไม่อยากบอกใคร นั่นคือเขาเป็นโรคกามตายด้าน อาการของโรคกลายเป็นขุมกำลังของความความคลั่งแค้นที่ปะทุแตกออกมาเป็นความรุนแรงที่สาดใส่ทุกคนรอบตัว วันหนึ่งเขาเจอ Iteung หญิงแกร่งที่เป็นศัตรูของเขาในเรื่องงาน เขาตกหลุมรักเธอ เธอเองก็พบว่าเขามีเสน่ห์ ที่สุดทั้งคู่จะแต่งงานกัน แต่ปัญหาในอดีตของพวกเขายังคงตามหลอกหลอน หนังสร้างจากนิยายชื่อเดียวกันของ Eka Kurniawan ที่นักอ่านชาวไทยรู้จักกันดีจากนิยาย สมิงสำแดง และกำกับโดย Edwin คนทำหนังอินโดนีเซียที่มีชื่อเสียงอย่างยิ่งในแวดวงหนังอิสระ และหนังหลายเรื่องของเขาก็เคยฉายในไทย ล่าสุดหนัง ได้รับรางวัล Golden Leopard จากเทศกาลภาพยนตร์นานาชาติโลการ์โน

10. Forbidden (อนุขา บุญยวรรธนะ, Josh Kim, ไทย) : โปรแกรม On Screen

นุ่นเกิดในหมู่บ้านกลางป่าห่างไกลที่เคยเป็นที่อยู่ของพวกคนป่วยไข้ มีศพกระจายเกลื่อน แต่ตอนนี้เธอจากที่นั่นมา และกลายเป็นนักวิทยาศาสตร์ที่ประสบความสำเร็จในกรุงเทพ จู่ๆ เธอทราบข่าวว่าพ่อตาย เธอจึงกลับบ้านเป็นครั้งแรกหลังจากไปสิบปี โดยกลับไปพร้อมกับแฟนหนุ่มและเพื่อนอีกสองคน ในบ้านป่าเมืองเถื่อนนี้ ยังไม่ทันที่เธอจะได้เสียใจกับเรื่องของพอ ก็มีสิ่งที่น่าสยดสยองแปลกประหลาดเกิดขึ้นรอบตัวเธอ เมื่อความลับถูกเปิดเผย และทุกอย่างจะพลิกผันไปอย่างเหลือเชื่อ

Forbidden เป็นซีรีส์ยาวแปดตอนที่จะออกฉายใน HBO Asia (จะมา HBO GO ด้วยหรือไม่โปรดติดตาม) ผลงานร่วมกำกับของ อนุชา บุญยวรรธนะ แห่งมะลิลาและอนธการ และ Josh Kim คนทำหนังเรื่อง พี่ชาย มาย My Hero โดยเทศกาลจะฉายสามตอนจากแปดตอนขึ้นจอใหญ่

11. Hellbound​​ (Yeon Sang-ho, เกาหลีใต้) : โปรแกรม On Screen

ซีรีส์ Netflix ยาวหกตอนล่าสุดของ Yeon Sang-ho ผู้กำกับ Train to Busan ที่ได้ยูอาอินจาก Burning มารับบทนำ ว่าด้วยเรื่องของคนที่ได้รับข้อความความว่า ‘เจ้าตายแล้ว และจักต้องลงนรก’ ซึ่งก็จะถูกพาตัวลงนรกโดยยมทูตตามเวลาที่นัดหมาย และนัดหมายครั้งนี้เกิดในโซล ต่อหน้าต่อตาคนจำนวนมาก จินซู ผู้นำลัทธิใหม่ New Truth Society ที่กำลังมาแรง เทศนาว่านี่คือการประหารชีวิตของพระเจ้าในโลกแห่งความเป็นจริง ในทางกลับกัน ก็มีบางคนพยายามค้นหาความจริงของคดีนี้ด้วยการต่อกรกับ New Truth Society Hellbound อิงจากเว็บตูนยอดนิยมของ Choi Kyuseok และเทศกาลจะฉายสามจากหกตอนของซีรีส์นี้ 

12. My Name (Kim Jin-min, เกาหลีใต้) : โปรแกรม On Screen

ซีรีส์ Netflix (อีกแล้ว) แปดตอนใหม่ล่าสุดของผู้กำกับซีรีส์ Extracurricular ว่าด้วยหญิงสาวที่เล่นโดย Han Sohee แทรกซึมเข้าไปในตำรวจภายใต้ชื่อใหม่เพื่อเปิดเผยความลับของการเสียชีวิตของพ่อของเธอ ซีรีส์นี้เป็นแอ็กชันนัวร์ที่ทรงพลังและน่าหลงใหล โดยเทศกาลจะฉายสามจากแปดตอนของซีรีส์นี้