Film Club

(รายชื่อรอบแรก) | (รายชื่อรอบสอง) | (รายชื่อรอบสาม)

ในที่สุดปี 2021 ก็ผ่านเราไปอย่างใจหายใจคว่ำ อย่างหืดขึ้นคอ ไม่แพ้ปี 2020 โรงหนังกลับมาเปิดแล้วในช่วงครึ่งปีหลังแต่ยังลูกผีลูกคน กิจการ Streaming ภาพยนตร์เติบโตต่อเนื่องและอาจจะน่ากังขาพอๆ กับน่าชื่นชม ความตายรายวันของผู้คนในประเทศจากโรคระบาด การชุมนุมที่ซบเซาลงทั้งจากโรคและการออกหมายจับรายวันจนถึงวันนี้ 

ผู้คนก็ยังคงดูหนังกันอยู่ ทั้งแบบออกนอกบ้านและไม่ออกนอกบ้าน ทั้งแบบเดิมที่ตั้งใจดูและแบบใหม่ที่ดูไปแชตไป เทศกาลกระจุกตัวในห้วงเวลาสั้นๆ ท้ายปีจนแทบชนกันตายเพราะไม่รู้ว่าอนาคตจะเกิดอะไรขึ้นและเลื่อนจากอดีตมาหลายคำรบแล้ว 

ในปีที่ยากลำบากนี้ FILM CLUB ขออนุญาตรวบรวมหนังแห่งปี 2021 ของหลากหลายผู้คนในแวดวงภาพยนตร์ ทั้งผู้กำกับ นักวิจารณ์ ผู้ชม และทีมงานของ FILM CLUB เองไว้สำหรับเป็นตัวเลือกในมหกรรมวันหยุด ในปี 2022 ที่กำลังมาถึงนี้ โดยไม่จำกัดทั้งหนังโรง หนังสตรีมมิ่ง หนังเทศกาลหรือวิดีโออาร์ต ทีวีซีรีส์ ไปจนถึงภาพยนตร์ตามช่องทางธรรมชาติ ไม่จำกัดปีที่หนังฉาย และรูปแบบการฉาย แต่ละท่านสามารถเลือกหนังได้อย่างเสรีตามประสบการณ์การดูหนังของแต่ละท่านเอง

---

บดินทร์ เทพรัตน์ : นักวิจารณ์ภาพยนตร์ และผู้ก่อตั้งกลุ่มฉายหนังปันยามูฟวี่คลับ

Taste of Cherry (1997, Abbas Kiarostami, Iran)

ในช่วงที่ผ่านมามีหนังที่พูดถึงความตายและคุณค่าของชีวิตออกมาหลายเรื่อง แต่เรื่องที่ผมมองว่าถ่ายทอดประเด็นนี้ได้อย่างน่าสนใจ ลึกซึ้ง คมคายมากที่สุด ได้แก่หนังเก่าอย่าง Taste of Cherry (รับชมได้ทาง mubi) ซึ่งผมเพิ่งดูซ้ำอีกครั้งและชอบมากกว่าตอนดูครั้งแรกเมื่อ 20 ปีก่อนหลายเท่า

หนังเล่าเรื่องราวของ ‘บาดี’ ชายวัยกลางคนที่ต้องการกินยานอนหลับฆ่าตัวตายแล้วถูกกลบฝังไว้ในหลุมข้างต้นไม้บนยอดเขา เขาขับรถวนเวียนไปมานอกเขตเมืองเตหะรานเพื่อติดต่อจ้างวานคนแปลกหน้าให้ช่วยเอาดินฝังกลบศพของเขา แต่มักถูกปฏิเสธกลับมาเนื่องจากมันเป็นภารกิจที่สร้างความกระอักกระอ่วนให้ผู้ถูกว่าจ้างและถูกมองว่าเป็นเรื่องผิดบาปทั้งทางด้านศาสนา กฎหมาย และความเชื่อในสังคม 

Taste of Cherry ปรากฏลายเซ็นของผู้กำกับเคียรอสตามีซึ่งได้ชื่อว่าเป็นกวีของภาพยนตร์อย่างชัดเจน ทั้งความเรียบนิ่ง เน้นความสมจริง พล็อตเรื่องเบาบาง ไม่มีดนตรีประกอบ หลีกเลี่ยงการใช้เทคนิคทางภาพยนตร์เร้าอารมณ์หวือหวา โดยหนังเรื่องนี้ดำเนินเรื่องในรถเป็นส่วนใหญ่และขับเคลื่อนด้วยบทสนทนาเกือบทั้งเรื่อง นอกจากนั้นหนังยังหลีกเลี่ยงที่จะใส่ภูมิหลังหรือแรงจูงใจของตัวเอกว่าทำไมเขาถึงอยากฆ่าตัวตาย โดยปล่อยให้ผู้ชมตีความหรือจินตนาการเอง จึงไม่น่าแปลกใจที่ผู้ชมหลายคนจะรู้สึกเข้าไม่ถึงตัวละครและเหมือนถูกผลักออกไปจากหนัง (รวมถึงผมในตอนที่ดูหนังเรื่องนี้ครั้งแรกด้วย) แต่พอได้ดูหนังเรื่องนี้อีกครั้ง กลับรู้สึกชอบที่หนังไม่ชักจูงผู้ชมจนเกิดเหตุ และเปิดโอกาสให้ผู้ชมตีความได้เต็มที่

หนังแสดงให้เห็นถึงแง่มุมหลากหลาย ทั้งจาก ‘ฝั่งที่ไม่เห็นด้วยกับการฆ่าตัวตาย’ ซึ่งมาจากความเห็นของเหล่าผู้คนที่บาดีว่าจ้างซึ่งหลากต่างวัยหลายความเชื่อ โดยมีตัวละครหนึ่งเล่าถึงประสบการณ์ตรงซึ่งเขาเคยคิดฆ่าตัวตาย แต่พอได้ชิมรสหอมหวานของเชอร์รี่ก็ทำให้ได้รับรู้ถึงความสวยงามของชีวิตและทำให้เขาอยากมีชีวิตอยู่ แต่ในอีกมุมหนังก็แสดงให้เห็นแง่มุมของ ‘คนที่อยากฆ่าตัวตาย’ ซึ่งไม่ได้ถูกนำเสนอแบบ stereotype แต่เป็นการมองแบบไม่ตัดสินและเปิดโอกาสให้ผู้ชมตีความได้หลากหลาย 

กล่าวโดยสรุปคือ Taste of Cherry ไม่ได้มีทีท่าสั่งสอน, ให้กำลังใจแบบตรงๆ, หรือให้คำตอบสำเร็จรูป (เหมือนหนังที่พูดถึงการฆ่าตัวตายเรื่องอื่นๆ) แต่ Taste of Cherry เป็นยาขมที่ทำให้เรากล้ามองสิ่งที่เป็นประเด็นต้องห้ามแบบตรงๆ แล้วนำไปสู่การใคร่ครวญพิจารณาที่ต่อเนื่องยาวนาน

---

ธีรพันธ์ ​เงาจีนานันต์ : ผู้กำกับภาพยนตร์สารคดี ‘ไกลบ้าน’

Midnight Mass (2021, Mike Flanagan, USA)

ส่วนตัวติดตามผลงานของ Mike Flanagan แล้วก็รู้สึกว่าเป็นงานที่เล่าเรื่องผีสาง ความกลัวอะไรตรงทาง สะกิดหัวใจมากๆ คืองานของเขามันพูดถึงมนุษย์เยอะมากๆ

พยายามเริ่มดูเรื่องนี้แบบไม่รู้อะไรเลย แล้วก็ปล่อยให้ตัวเรื่องพาเราไปตามทางที่อยากให้ไป ซึ่งตลอดการดูก็ตื่นตะลึงกับความเก่งฉกาจในการเล่าเรื่องและผูกประเด็น ไม่รู้พูดแล้วจะดูเวอร์ไปไหม แต่รู้สึกแบบนั้นจริงๆ

คือมันว่าด้วยความโง่เขลาในความเชื่อ ศรัทธา ความหวังดี ที่อาจนำพาชีวิตและสังคมไปสู่ความชิบหาย ปีศาจภายใต้คำอ้างของความดี และความเลื่อนไหลในการตีความศาสนาและความเชื่อ

และไม่ใช่แค่ประเด็นที่รู้สึกว่ามันเก่ง การเล่าเรื่อง เล่าความเป็นมนุษย์ ความรู้สึกต่างๆ ก็เก่งมากๆด้วย มันมีทั้งความน่ารังเกียจและงดงามมากๆ ปะปนกันไปในตัวละครที่ถูกเล่าออกมา ช่วงท้ายๆ ของซีซั่นดูรวดเดียวจนจบเลย

จำได้ว่าดูจบตอนเช้าพอดี ความรู้สึกตอนนั้นคือมันเศร้าและว่างเปล่าตกค้างอยู่ในใจนานพอสมควร

---

วรรษชล ศิริจันทนันท์ : นักเขียนประจำ Film Club

The Hand of God (2021, Paolo Sorrentino, Italy) 

ช่วงที่ได้ดูเรื่องนี้เป็นช่วงที่ความทรงจำสองอย่างในชีวิตถูกกวนขึ้นมาจากก้นแก้วที่ของเหลวเป็นกาแฟสีดำสนิทจนหากไม่กวนขึ้นมาหรือทำมันหกด้วยอุบัติเหตุบางอย่างก็คงไม่มีวันเห็น นั่นคือความทรงจำเกี่ยวกับชีวิตช่วงสั้นๆ ที่อิตาลี และความทรงจำถึงครั้งแรกที่รู้สึกอย่างชัดเจนแจ่มแจ้งว่าอยากทำอะไรต่อไปในชีวิตข้างหน้า—ฟาบิเอ็ตโตเป็นอย่างเรา และเราก็เป็นอย่างฟาบิเอ็ตโต เพียงแต่ชีวิตไม่ได้เล่นตลกกับเราแบบที่มันเล่นตลกกับเขา และในความเป็นเด็ก เราจับจ้องความงดงามของสถานที่และผู้คนได้ไม่แม่นยำเท่าเขาแม้สักนิด 

สำหรับเราแล้ว เมืองที่เราอยู่นั้นออกจะแห้งแล้งและแบนราบ ทุกคนและทุกอย่างดูเหมือนกันไปหมด มันจึงเป็นการยากที่จะหยิบจับอะไรมาตั้งไว้เป็นอนุสรณ์สถานแห่งความทรงจำ แต่นาโปลีไม่ใช่เมืองประเภทนั้น มันมีชีวิตอยู่ข้างใน มันมีความดิบเถื่อนที่แม้จะมองผ่านสายตานักท่องเที่ยวก็ยังน่าค้นหาและเข้าไปหาคำตอบบางอย่าง มันมีแสงอาทิตย์จ้า เงาระยับของน้ำทะเล และสีสีนของตึกเตี้ยๆ ที่เรียงตัวยาวต่อกันไปจนมองจากท่าเรือกลับไปแล้วดูเหมือนขบวนรถไฟที่ไม่มีตู้สุดท้าย และชาวนาโปลิตันก็กำลังเดินทางไปหาความฝันของตนด้วยรถไฟขบวนนั้น 

เปาโล ซอร์เรนติโน ทำให้เราผู้เคยเห็นนาโปลีเพียงสามวัน รู้สึกเหมือนได้กลับไปอยู่ที่นั่นนานสามปี เราได้ทำความรู้จักครอบครัวของฟาบิเอ็ตโตที่มีทั้งพ่อ แม่ พี่ชาย พี่สาว และบรรดาญาติสนิทมิตรสหายสุดป่วง โดยมี ‘ดิเอโก มาราโดนา’ เชื่อมร้อยพวกเขาเอาไว้ ซอร์เรนติโนถักทอชิ้นส่วนความทรงจำในช่วงวัยรุ่นของตัวเองเข้าไว้ด้วยกันอย่างเรียบง่ายแต่ก็เก่งกาจ ตัวละครที่แม้จะเขียนขึ้นจากผู้คนในชีวิตจริงถูกปรับเติมเสริมแต่งจนเราหลงรักและละสายตาไม่ได้ ซอร์เรนติโนทำให้เราอิ่มเอมกับความสัมพันธ์ทั้งรักทั้งชังของพวกเขา เพราะในชีวิตเรา อาจมีสัดส่วนของความชังอยู่มากกว่า 

และในระหว่างที่เส้นเรื่องหลักของหนังดำเนินไป มันก็ถูกปะชุนด้วยห้วงบันทึกความทรงจำของซอร์เรนติโนเกี่ยวกับภาพยนตร์ ที่แม้จะไม่สนทนากันเองมากพอจะเป็นเส้นเรื่องของตัวเอง แต่รอยปะชุนนั้นก็ปรากฏอยู่ตลอดสองชั่วโมงกว่าของหนัง บางทีก็เป็นเฟลลินี บางทีก็เป็นคาปูอาโน บางทีก็เป็นม้วนวิดีโอ Once Upon a Time in America ที่ไม่ถูกเปิดดูเสียที ฟาบิเอ็ตโตกล่าวกับน้าสาวตอนไปเยี่ยมเธอที่สถานบำบัดว่า เขาอยากเป็นผู้กำกับ ซึ่งเป็นครั้งแรกที่คนดูได้รับข้อมูลนั้น และน่าจะเป็นครั้งแรกเช่นกันที่ฟาบิเอตโตได้พูดมันกับคนที่เขาไว้ใจ สำหรับเรา นั่นเองที่เป็น magic moment ของหนัง มันเงียบงันและเรียบง่าย แต่ก็จับใจเกินกว่าจะลอยผ่าน มันชวนให้เรานึกถึงครั้งแรกๆ ที่เราบอกเล่าความฝันให้คนที่เราไว้ใจได้ฟัง สายตาและใบหน้าของน้าสาวทำให้นึกถึงเรื่องของเรา ทุกอย่างเริ่มต้นขึ้นในวินาทีแบบนั้นเอง

---

ปริชาติ หาญตนศิริกุล : นักเขียนรับเชิญ Film Club 

4Kings (2021, พุฒิพงษ์ นาคทอง)

ยอมรับว่าครั้งแรกที่เห็นตัวอย่างหนังเรื่องนี้เราไม่สนใจ ยังไม่มีความคิดอยากดูเท่าไหร่ 

แต่พอเห็นเพื่อนๆ บนไทม์ไลน์เฟซบุ๊กเขียนรีวิวกับกระแสนักวิจารณ์ที่พูดถึงหนังเรื่องนี้บ่อยๆ ในทางบวก ทำให้เราคิดว่า เออ ลองไปดูหนังเด็กอาชีวะก็ได้วะ ซึ่งพอดูจบเรากลับประทับใจหนังเรื่องนี้ค่อนข้างมาก เพราะมันพาไปสำรวจโลกอีกด้านหนึ่งที่ไม่ค่อยมีพื้นที่สื่อในสังคมไทย โดยส่วนตัวเรามองว่าโลกของนักเรียนอาชีวะมันเป็นพื้นที่ห่างไกลจากคนแบบเรามาก เพราะเราเป็นชะนีชนชั้นกลางที่เติบโตมากับหนังรอมคอม GTH ไม่ก็หนังวัยรุ่นฝรั่ง นอกจากข่าวนักเรียนอาชีวะตีกัน เราแทบไม่รู้จักโลกอะไรของนักเรียนอาชีวะเลย

เหตุที่เราถึงเลือกให้ 4Kings ให้เป็นภาพยนตร์แห่งปี เพราะสิ่งที่ปรากฏใน 4Kings มันสะท้อนว่าสังคมไทย ‘บ้าสถาบัน’ ถึงเพียงไหน สถาบันที่อยู่ใน 4Kings หลักๆ เลยคือสถาบันการศึกษา สถาบันครอบครัว ตามด้วยสถาบันทางกฎหมาย ในส่วนที่ปรากฎในหนังสถาบันกฎหมาย คือผู้บังคับใช้กฎหมาย-ตำรวจ และทัณฑสถานคือบ้านเมตตา

สำหรับสถาบันการศึกษา ซึ่งเป็นปมสำคัญของหนังและดูเหมือนว่าจะเป็นสิ่งเดียวที่เป็นเครื่องยึดเหนี่ยวจิตใจของบรรดาตัวละครหลัก 

ฉากหนึ่งในบ้านเมตตาตัวละครต่างสถาบันต่างตั้งคำถามกันว่า ‘ทำไมถึงตัดสินใจเลือกเรียนที่นี่’ ถ้าคำถามนี้ถูกพูดขึ้นในหนังวัยรุ่นนักเรียนคอซอง ฉากนี้ (ส่วนมาก) ก็คงต้องออกมาในโทนภาพการมีความหวัง แต่พอมันมาปรากฏในหนังเรื่องนี้ เราไม่สามารถพูดได้เลยว่าตัวละครมีความหวัง เพราะในความเป็นจริงพวกเขาเป็นเพียงเด็กที่ไม่มีที่ไป ไม่มีความฝันชัดเจนในระบบการศึกษา เมื่อตัวละครแต่ละคนต่างไม่รู้ว่าจะตอบอย่างไร พวกเขาทำได้แต่ ‘มองโลกในแง่ดี’ หาข้อดีว่าพวกเขาเรียนรู้อะไรบ้างจากการศึกษาอยู่ในรั้วสถาบันอาชีวะ

ส่วนสถาบันครอบครัว ถ้าเราสังเกตดีๆ ตัวละครแทบทุกคนที่ถูกตราหน้าเป็นเด็กเหลือขอ เป็น ‘ปัญหาสังคม’ ส่วนมากก็มาจากบ้านที่อยู่กันแบบปิตาธิปไตยเป็นหลักทั้งสิ้น บ้านที่น่าสงสารที่สุดสำหรับเราคือบ้านของอุ๊ แม้ว่าอุ๊จะเป็นแค่สาวพาณิชย์และมีพ่อเป็นตำรวจ แต่อุ๊เป็นผู้หญิงที่น่าสงสารมาก อุ๊ไม่สามารถเป็นเจ้าของชีวิตตัวเองได้ ไม่มีสิทธิแม้กระทั่งตัดสินใจอะไรในร่างกายตัวเองด้วยซ้ำ ราวกับว่าพ่อเนี่ยเป็นเจ้าของชีวิตอุ๊มากกว่าตัวอุ๊เองเสียอีก 

ตามท้องเรื่องของ 4Kings ชีวิตตัวละครนักเรียนอาชีวะนั้นเต็มไปด้วยความรุนแรง พวกเขาไม่ใช่แค่เป็นกลุ่มที่แก้ปัญหาด้วยการใช้กำลัง แต่พร้อมกันนั้นพวกเขาก็ถูกตอกกลับและ ‘สั่งสอน’ ด้วยความรุนแรงในนามของกฎหมายและความชอบธรรม ภาพยนตร์นำเราไปสู่การถ่ายทอดชีวิตคนในบ้านเมตตา ตลอดมาหากนับตามช่วงพ.ศ.ตามท้องเรื่องหรือปัจจุบัน สังคมไทยต่างมีความเชื่อว่าไม้เรียวนี่แหละสร้างคน ตัวละครหลักต่างสถาบันเข้าไปในคุกเยาวชนเพื่อรับการทำโทษ พวกเขาเป็นแค่นักเรียนที่ถูกเปลี่ยนสถานที่ทำโทษและรูปแบบการโบยตี จากโรงเรียนไปเป็นคุกเยาวชน จากครูและผู้ปกครองไปเป็นผู้คุมนักโทษ แต่การโบยตีในบ้านเมตตานั้นไม่ได้ช่วยเปลี่ยนแปลงอะไรให้คนเหล่านั้นเป็นมนุษย์ที่ดีขึ้น สำหรับโลกแห่งความเป็นจริง คุกมีไว้สำหรับเดนคนเท่านั้น ไม่ใช่สถานที่ที่ช่วยบำบัดความเป็นมนุษย์ที่ดี นี่คือบทบาทสถาบันกฎหมายที่สะท้อนอยู่ใน 4Kings

ไม่รู้ว่าเป็นความบังเอิญหรือตั้งใจ แต่ถ้าเราหันมามองด้านสถาบันการเมืองของไทย ในช่วงเวลาปัจจุบันที่หนังเรื่องนี้เข้าฉาย บทบาทอาชีวะที่มีต่อปรากฏการณ์การเมืองในช่วง 2 ปีที่ผ่านมานี้ สถาบันอาชีวะถูกนำกลับมาใช้ในฐานะกลุ่มตัวแทนทางการเมือง ทั้ง กลุ่มอาชีวะปกป้องสถาบันฯ ส่วนในฟากฝั่งประชาธิปไตยก็มี การ์ดอาชีวะ เช่นกัน การที่ภาพยนตร์ 4 Kings ฉายในเวลานี้มันยิ่งเป็นตัวสะท้อนว่าสังคมให้ความสำคัญและปฏิบัติต่อประชากรชายขอบเช่นนี้อย่างไร

---

พุทธพงษ์ เจียมรัตตัญญู : นักวิชาการอิสระ โปรแกรมเมอร์หอภาพยนตร์

พญาโศกพิโยคค่ำ (2021, ไทกิ ศักดิ์พิสิษฐ์)

ด้วยความที่ทำงานในสถานที่ที่มีโรงหนัง จึงไม่ได้มีอารมณ์คิดถึงโรงหนังมากเท่าไรนัก จนกระทั่งได้ดู “พญาโศกพิโยคค่ำ” ซึ่งได้ทำหน้าที่ปลุกศักยภาพด้านต่างๆ ของโรงภาพยนตร์ ที่มักถูกปล่อยให้หลับใหลมากกว่าที่จะได้รับโอกาสให้เผยตัวออกมา แม้บรรยากาศของหนังจะสะกดให้ตกอยู่ในภวังค์ ในความฝัน แต่ก็ระหว่างทางที่ชม ก็รู้สึกเหมือนถูกกระตุ้นให้รับรู้ได้ถึงพลังแห่งการมีอยู่ของโรงหนังแทบจะตลอดเวลา 

ในปีที่โรงหนังยังคงเป็นสถานที่แรกๆ ที่ถูกปิดและตกอยู่ในอันดับท้ายๆ ที่ถูกเปิด จึงอยากจะเลือก “พญาโศกพิโยคค่ำ” ให้เป็นหนังแห่งปีในแง่นี้ แม้จริงๆ แล้วภาพยนตร์เรื่องนี้จะมีอีกหลายแง่มุมที่สร้างความประทับใจโดยส่วนตัวก็ตาม

---

มโนธรรม เทียมเทียบรัตน์ : นักวิจารณ์ภาพยนตร์ นักเขียนประจำ Film Club

Danse Macabre/มรณสติ (2021, ธัญสก พันสิทธิวรกุล/พัศรวินทน์ กุลสมบูรณ์)

สร้างความปั่นป่วนได้หลากหลายแง่มุมดีแท้ ทั้งขณะดูหรือแม้แต่ให้รำลึกนึกถึง อย่างเช่น การจะให้ content บางอย่าง, เรื่องบางเรื่องสมควรจะได้รับการอ้างถึงหรือเปล่า (ขณะที่ในหนังก็กล้าพอที่จะใส่เข้ามาแบบไร้การประนีประนอม) ไม่ว่าในส่วนของฟุตภาพที่ใส่เข้ามา, ชื่อคนบางคน, เหตุการณ์สำคัญ ที่ทำให้รู้ว่าเรื่องบางเรื่อง ประเด็นบางประเด็นค่อนข้างมีข้อจำกัดเพดานของการถ่ายทอดว่าพูดได้แค่ไหน หลายๆ เหตุการณ์ได้ถูกนำมาใช้เป็นมาตรวัดระดับของความกล้า 

ช่วงที่กำลังทำการคัดเลือกก็ลังเลอยู่หลายนานว่าสมควรจะนับเรื่องนี้เข้าอันดับจะดีมั้ย ตราบใดที่ประเด็นเนื้อหาในเรื่องเข้าข่ายล่อแหลม ตัวหนังทั้งเรื่องเองก็ถูกทำขึ้นภายใต้ภาวะที่ทั้งกดดันและโกรธขึ้ง 

จริงๆ เรื่องนี้ เจ้าของงาน เขาทำออกมาสองแบบเป็น feature film ความยาวตามมาตรฐานคือ 89 นาที (ใช้ชื่อ ‘มรณะสติ’ Danse Macabre สำหรับฉายโรง แต่สู้ไม่ฉายดีกั่ว) กับเป็นแบบหนังสั้น (ใช้ชื่อ Dance of Death อันนี้ซอยออกถึงสองในสาม สิริรวมแล้วหายไปร่วมๆ ชั่วโมงกว่า) ซึ่งแลกกับการเปิดฉายในรูปแบบสาธารณะไปแล้วแน่ๆ ก็สองรอบ แต่ต่อให้เทียบกับเนื้อหาส่วนที่หายไป ส่วนที่ยังเหลืออยู่ก็ยังเข้าขั้นหนักหน่วง ฟุตบางช่วงดูน่ากลัวถึงขั้นที่ว่า ‘ร่างทรง’ อาจกลายเป็นหนังจิบลิเอาง่ายๆ (อย่างพาร์ตเหตุการณ์ 6 ตุลา กับกรณีสลายการชุมนุมของกลุ่มนปช.ที่กระทำการโดยรัฐล้วนๆ และเป็นเรื่องของคนธรรมดา อย่างกลุ่มผู้ชุมนุม ซึ่งเป็นฟุตที่ถ่ายตามหน้ารพ.ในคืนที่เกิดเหตุ) ซึ่งรอด จนกระทั่งมีให้เห็นในฉบับสั้นบางทีคนทำอาจต้องการพิสูจน์อะไรบางอย่างซึ่งเป็นเรื่องวิสัยโลกอย่างความตาย ก็ยังมีข้อจำกัดในตัว คนบางชนชั้นพูดได้, นำเสนอได้ (คดีฆาตกรรมน้องแก้มบนรถไฟ) พอไกลกว่านั้น + สูงขึ้นกว่านั้น กลายเป็นของต้องห้าม ซึ่งอะไรที่ไม่เห็นกันในฉบับสั้น เวอร์ชันยาวมีให้ดู แบบต่อให้เดาก็ไม่มีใครเดาผิด

---

ชลนที พิมพ์นาม : นักเขียนประจำ Film Club

[ MV ] KIRINJI – 時間がない (Jikanga Nai) (2018)
Dir: Eisuke Shirota

เพลงนี้อยู่ใน “Ai wo Arudake, Subete” อัลบั้มที่ 8 ของวง KIRINJI เพลงนี้แต่งโดย Takaki Horigome นักร้องนำและหนึ่งในผู้ก่อตั้งวง เอาเข้าจริงคือฟังมาหลายปีโดยไม่ได้ใส่ใจความหมายหรือเคยดู MV มาก่อน จนได้มาเห็น MV ในปีนี้เลยอยากรู้ความหมายเพลง ก็พบว่าเนื้อหามันช่างสิ้นหวังตรงข้ามกับเพลงแบบสิ้นเชิง เพราะว่าด้วยชายหนุ่มที่รู้ตัวอีกทีก็เข้าวัยกลางคนแบบไม่รู้ตัว และยังไม่ได้ทันได้เห็นโลกกว้างหรือทำตามความฝันเลย (ฮือ)

ส่วน MV มันเป็นการตีความที่ตรงไปตรงมาจากเพลงมากๆ โดยใช้ภาพลักษณ์ของ “มนุษย์เงินเดือน” อันแสนจำเจน่าเบื่อ ที่กำลังเต้นรำบนฟลอร์อย่างชำนาญลื่นไหลเพียงลำพัง เหมือนเป็นการดิ้นรนที่จะมีความสุขตามสังขารที่ร่วงโรยไปเรื่อยๆ 

ก็หวังว่าทุกคนจะยังค้นหาความสุขในชีวิตได้…ในภาวะอันน่าอึดอัดเช่นนี้

---

ฐิติคมน์ ญาณสมบัติ : cinephile

James Acaster: Cold Lasagne Hate Myself 1999 (2020, Daniel Lucchesi, UK)

โชว์สแตนด์อัพคอมเมดีความยาวสองชั่วโมงเศษ น่าจะเป็นครั้งแรกๆ ที่เจมส์ เอแคสเตอร์ขึ้นเวทีเล่าเรื่องชีวิตตัวเองจริงๆ จังๆ ไม่ใช่มหกรรมเล่าเรื่องแต่ง เล่าเป็นตุเป็นตะ เล่าไปเรื่อย เล่าจนเป็นมินิซีรีส์อย่างในโชว์ชุด Repertoire (ดูได้ใน Netflix) แต่เป็นการเปิดเปลือยตัวตน เล่าเรื่องที่ตัวเองกลายเป็นมีมในโลกอินเทอร์เน็ต การเลิกรากับคนรัก การแยกทางกับเอเจนต์ การบำบัดรักษาสุขภาพจิต ไปจนถึงการเมืองเรื่อง Brexit

เซนส์ตลกของเอแคสเตอร์ยังคงเฉียบขาด เขียนโชว์มีโครงสร้างแข็งแรง จังหวะมุกตลกเป็นเอกลักษณ์เฉพาะตัว ลูกล่อลูกชนแพรวพราว ช่างกัดช่างแซะ ดูแล้วสนุกกับการยั่วล้อและใช้ประโยชน์จากปฏิกิริยาของผู้ชมมากๆ รู้สึกว่าการจัดวางความสัมพันธ์ระหว่างตัวเอแคสเตอร์กับผู้ชมก็น่าสนใจดี เหมือนเอาความสัมพันธ์ระหว่างนักแสดงตลกสายไม่สนสี่สนแปด (หรือที่เอแคสเตอร์เรียกว่า edgy comedian) กับผู้ชมมากลับหัวกลับหางเสียใหม่

ในปีที่หดหู่ซึมเซา การได้หัวเราะต่อเนื่องสักสองชั่วโมงก็ถือเป็นประสบการณ์ที่ไม่เลวเลย

ดูได้ที่นี่

---

ฐิติรัตน์ ทิพย์สัมฤทธิ์กุล : อาจารย์คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ประธานกรรมการแอมเนสตี้ อินเตอร์เนชั่นแนล ประเทศไทย 

My Dear Exes (2021, Kazuhito Nakae/Chihiro Ikeda/Yusuke Taki)

ชื่อญี่ปุ่น Omameda Towako To San-nin No Moto Otto (โอมาเมะดะ โทวาโกะกับผ.เก่าสามคน)

ละครเล่าช่วงชีวิตยากๆ ผ่านเรื่องตลกหน้าตายของชีวิตประจำวันของโทวาโกะ ประธานบริษัทที่จริงๆ แล้วอยากเป็นสถาปนิกเฉยๆ ผ่านการแต่งงานมาสามครั้ง มีลูกสาวหนึ่ง มีเพื่อนสนิทที่ค้นหาความหมายของชีวิตจนถึงอายุสี่สิบอีกหนึ่ง และบิดาที่เป็นนักการเมืองอีกหนึ่ง 

เรื่องดำเนินไปเรื่อยๆ กับความพัวพันกับผ.เก่าสามคนที่มีทั้งเยื่อใย ความลับที่เพิ่งค้นพบ สลับไปเล่าถึงกิ๊กปัจจุบันของผ.เก่าทั้งหลาย และชีวิตรักของเพื่อนสนิท ทั้งหมดนี่มันมีเชื้อที่จะเป็นเรื่องดราม่าได้ง่ายๆ แต่มันก็ไม่ได้สร้างความกดดันอะไรให้เราที่เป็นคนดูเลย ทั้งที่หลายจังหวะต้องหยุดดูเพื่อจะทบทวนสิ่งที่ตัวละครพูดออกมา

ไม่รู้จะอธิบายยังไงว่ารู้สึกยังไงกับละครเรื่องนี้ แต่มันเต็มไปด้วยชีวิตชีวาทั้งที่เป็นชีวิตธรรมดา มันมีความเป็นมนุษย์ในขณะที่เล่าเรื่องเหมือนละครเวทีที่ขายขำขายความเวียร์ด ผ่านบทสนทนาที่บรรจงเลือกสรรมาให้จิ้มใจคนดู แบบไม่ปราณีทั้งด้วยเนื้อหาและด้วยโวหาร

ความกังวลความวิตกในเรื่องเล็กๆ น้อยๆ ในชีวิตของโทวาโกะ ตั้งแต่หินในรองเท้า มุ้งลวดหลุด น้ำไม่อุ่น แผลในปาก มันทำให้เรารู้สึกใกล้ชิดกับตัวละครมาก รวมไปถึงวิธีการที่ตัวละครแสดงออกต่อกันนั้นมันมีทั้งเก็บงำอย่างน่ารำคาญไปจนถึงตรงไปตรงมาจนใจเจ็บ ทั้งที่ตัวละครแต่ละตัวมันเป็นมนุษย์สุดโต่งแต่เราก็รู้สึกคุ้นเคยกับความแปลกประหลาดนั้น

สิ่งที่ช่วยบรรเทาความเวียร์ดในละครเรื่องนี้คือเพลงและภาพ โดยเฉพาะเพลงที่ใช้วงออเคสตร้าแต่งดนตรีประกอบมาทั้งเรื่อง แถมเพลงปิดเรื่องมีความแตกต่างไปนิดๆ หน่อยๆ ในแต่ละตอน เป็นกิมมิคเล็กๆ ที่ไม่ต้องมีก็ได้ แต่พอมีแล้วดีมาก และเรายินดีมากที่เรื่องและการแสดงมันก็คราฟท์พอๆ กับโปรดักชั่น

ตอนดูก็ค่อยๆ ดูไปทีละหน่อย ละเลียดไปเรื่อยๆ และรู้สึกได้ว่าคงจะได้ดูซ้ำอีกหลายรอบแน่ๆ

---

นิพันธ์ โอฬารนิเวศน์ : ศิลปิน

Otto (2012, Cao Guimarães, Brazil)

คืนหนึ่งในฤดูร้อนปลายปี 2010 Cao Guimarães นั่งดูหนัง Drifter (2007) ของเขาเองอยู่กับผู้ชมที่มีเพียงคนเดียวในโรงหนัง Cine Casablanca ใน Montevideo เธอนั่งอยู่นั่งแถวถัดไปข้างหลัง พวกเขาเพียงบังเอิญนั่งดูหนังในโรงหนังที่ว่างเปล่าเงียบงันนี้พร้อมกัน ในช่วงเวลาสำคัญของหนัง หญิงสาวลุกออกไปและเขาคิดว่าเธอคงไม่กลับมาแล้ว แต่ไม่ใช่ เธอกลับมาและยังกลับมานั่งเก้าอี้ตัวเดิม และเพราะเขาคิดว่าเธอพลาดฉากที่ดีที่สุดของหนังเรื่องนี้ไป หลังหนังฉายเขาจึงบอกเธอว่าควรดูหนังนี่อีกรอบ

พวกเขาออกจากโรงหนังพร้อมกันในคํ่านั้นและใช้ชีวิตด้วยกันจนปรากฏเป็นหนังให้คนดูได้มีส่วนร่วมเฝ้ามองห้วงเวลา 9 เดือนของการอุ้มท้องของหญิงสาวในหนังที่มีความยาว 71 นาที หนังที่การเฝ้ามองเป็นทั้ง process และเป้าหมาย

ไม่เคยดูหนังหรือรู้จักเขามาก่อน พอลองค้นๆ จึงเห็นชื่อ Cao Guimarães ปรากฏร่วมกับศิลปินชาวบราซิลอีกคนในงานบางชิ้นที่เรารู้จักและเคยดูในอินเทอร์เน็ต พบว่าเขาเป็นอีกคนที่ทำงานข้ามไปมาระหว่างหนังที่ฉายในเทศกาลฟิล์มกับงานวิดีโออาร์ตในเบียนนาเลหรือในคอลเลคชั่นของมิวเซียมสำคัญหลายแห่งอย่าง Tate หรือ Moma

Otto น่าจะเป็นหนังส่วนตัวมากที่สุดเรื่องหนึ่ง Cao Guimarães พูดไว้ในบางบทสัมภาษณ์ว่ามันเป็นงานที่เขาทำเพื่อลูกที่กำลังจะเกิดในตอนนั้น ใครดูก็จะพบว่าการจ้องมองในหนังทั้งหมดนั้นโอบล้อมวนเวียนอยู่กับเสี้ยวส่วน มุมบางมุม มุมเต็มมุมของใบหน้า วงมือ อิริยาบถของหญิงสาว เมียของเขา เราเห็นเธอออกกำลังกาย หัวเราะ ฮำเพลง ทำอาหาร หรืออ่านหนังสือที่เธอมักจะขีดเส้นใต้ใจความสำคัญที่ติดใจเอาไว้ มันคือ portrait ของเธอ ความเปล่งปลั่งของหญิงสาวกับความเป็นแม่และการมาถึงของเด็กชายอีกคน ลูกของพวกเขา

Otto ไม่ใช่หนังที่อัดแน่นด้วยเรื่องเล่า ไม่ใช่ทั้งสโลว์ซีเนมาหรือสารคดีแบบนั้น มันคือซีเควนซ์ของแอคชั่นเล็กๆ น้อยๆ อยู่ในเส้นทางที่เจ้าของงานเคยพูดไว้ในบทสัมภาษณ์บางที่หรือเห็นได้ในหนังหรืองานของเขา ความสนใจที่เขามีต่อ “… micro ordinary events in the day by day life…” เขาบอกว่าการเคลื่อนไหวเล็กๆ น้อยๆ ใน event เหล่านี้มีลักษณะ expressive ล้นเปี่ยม เล่าเรื่องบางอย่างได้และยังเปิดโอกาสให้ผู้คนครุ่นคิดต่อ ขึ้นอยู่กับว่าจะคว้าจับชั่วขณะที่ว่าหรือให้สุ้มให้เสียงกับมันอย่างไร มันยังดึงผัสสะเรื่องเวลาให้กลับมาสัมพันธ์กับเวลาในชีวิตจริงๆ เพราะเวลาอีกแบบใน perception ของเรานั้นถูกจัดการไปจนห่างจากจุดเริ่มต้นมากแล้วด้วยความเคยชินต่อวิธีการเล่าเรื่องและตัดต่อตามขนบของหนังเมนสตรีม

ตอนที่ดูครั้งแรกเราชอบล่ะ ไม่ใช่เพียงเพราะภาพมันสวยหรือเสียงดนตรีประกอบที่ทำงานกับภาพ แต่ในแง่ที่เราเห็นร่องรอยความรักที่มีต่อคนคนหนึ่งเต็มไปหมด

ที่เลือกพูดถึงเพราะหนังมันเยียวยาเราได้จากภาวะจิตตกในช่วงโควิด

ชื่อหนัง Otto คือชื่อของลูกชายของพวกเขา

ถ้าให้พูดสั้นๆ นี่คืองานที่ Cao Guimarães เฝ้าจ้องมองเมียและลูกในท้องที่กำลังเกิด

และเราอยากพูดอีกทีว่า นี่คือหนังรัก

---

อ่านต่อในตอนอื่นๆ : FILM CLUB Year List 2021 (Part 5)

(รายชื่อรอบแรก) | (รายชื่อรอบสอง)

ในที่สุดปี 2021 ก็ผ่านเราไปอย่างใจหายใจคว่ำ อย่างหืดขึ้นคอ ไม่แพ้ปี 2020 โรงหนังกลับมาเปิดแล้วในช่วงครึ่งปีหลังแต่ยังลูกผีลูกคน กิจการ Streaming ภาพยนตร์เติบโตต่อเนื่องและอาจจะน่ากังขาพอๆ กับน่าชื่นชม ความตายรายวันของผู้คนในประเทศจากโรคระบาด การชุมนุมที่ซบเซาลงทั้งจากโรคและการออกหมายจับรายวันจนถึงวันนี้ 

ผู้คนก็ยังคงดูหนังกันอยู่ ทั้งแบบออกนอกบ้านและไม่ออกนอกบ้าน ทั้งแบบเดิมที่ตั้งใจดูและแบบใหม่ที่ดูไปแชตไป เทศกาลกระจุกตัวในห้วงเวลาสั้นๆ ท้ายปีจนแทบชนกันตายเพราะไม่รู้ว่าอนาคตจะเกิดอะไรขึ้นและเลื่อนจากอดีตมาหลายคำรบแล้ว 

ในปีที่ยากลำบากนี้ FILM CLUB ขออนุญาตรวบรวมหนังแห่งปี 2021 ของหลากหลายผู้คนในแวดวงภาพยนตร์ ทั้งผู้กำกับ นักวิจารณ์ ผู้ชม และทีมงานของ FILM CLUB เองไว้สำหรับเป็นตัวเลือกในมหกรรมวันหยุด ในปี 2022 ที่กำลังมาถึงนี้ โดยไม่จำกัดทั้งหนังโรง หนังสตรีมมิ่ง หนังเทศกาลหรือวิดีโออาร์ต ทีวีซีรีส์ ไปจนถึงภาพยนตร์ตามช่องทางธรรมชาติ ไม่จำกัดปีที่หนังฉาย และรูปแบบการฉาย แต่ละท่านสามารถเลือกหนังได้อย่างเสรีตามประสบการณ์การดูหนังของแต่ละท่านเอง

---

กฤตภัทธ์ ฐานสันโดษ : แพทย์ นักเขียนประจำ Film Club

แสงมัวบอด (Blinded by the Light) (2011, ชนสรณ์ ชัยกิตติภรณ์)

การพูดถึงขบวนการแรงงานและสหภาพแรงงานดูจะเป็นสิ่งที่ถูกพูดถึงมากขึ้นอีกครั้งหลังการรัฐประหารในปี ค.ศ. 2014 โดยเฉพาะอย่างยิ่งในช่วงการประท้วงต่อต้านการสืบทอดอำนาจรัฐบาลประยุทธ์ จันทร์โอชาในช่วง ค.ศ. 2020-2021 รวมไปการตีพิมพ์หนังสือรวมเล่มบทความชื่อ Autonomia : ทุนนิยมความรับรู้ แรงงานอวัตถุ และการเมืองของการปฏิวัติ (2018) ของ เก่งกิจ กิติเรียงลาภ ที่บทความ “เราทุกคนคือศิลปิน”: อวัตถุศึกษาว่าด้วยแรงงาน ได้ช่วยชี้ให้เห็นถึงการขูดรีดที่เปลี่ยนไปจากยุคอุตสาหกรรมสู่ยุคดิจิตัลในช่วงปลายศตวรรษที่ 20 จนถึงต้นศตวรรษที่ 21 การค่อยๆ กลายเป็นแรงงานทางความคิดหรือแรงงานอวัตถุของคนร่วมสมัยจึงกลายเป็นข้อถกเถียงสำคัญที่ช่วยให้เรานึกถึงการจัดตั้งความสัมพันธ์แบบใหม่ขององค์กรแรงงานอวัตถุ ผ่านการต่อสู้เพื่อให้ได้การประกันรายได้พื้นฐานให้แก่การทำงานศิลปะ หรือรายได้พื้นฐานที่ปราศจากเงื่อนไขที่รัฐมีหน้าที่ต้องให้กับภาคแรงงานไม่เป็นทางการด้วย 

ดังนั้นแล้วแรงงานในอุตสหกรรมภาพยนตร์จึงถือเป็นแรงงานอวัตถุรุ่นแรกๆ ซึ่งสร้างสรรค์สิ่งที่เป็นอวัตถุ โดยคร่าวๆ แล้วภาพยนตร์สั้นที่ผู้เขียนมีโอกาสได้ชมและคิดว่ามีข้อเสนอที่น่าสนใจต่อประเด็นแรงงานอวัตถุในอุตสาหกรรมภาพยนตร์ได้แก่ People on Sunday (2020) โดย ตุลพบ แสนเจริญ 31 วันหรรษาสารขัณฑ์ (2021) โดย ธนกฤต กฤษณยรรยง จนถึง แสงมัวบอด (2021) โดย ชนสรณ์ ชัยกิตติภรณ์ ซึ่งจะขออนุญาตหยิบยกเพียงแค่ แสงมัวบอด (2021) มาพูดถึง

แสงมัวบอด (2021) เป็นวิดีโอขนาดยาว 22 นาที ที่รับเลือกฉาย International Premiere ใน The Southeast Asian Short Film Competition ที่งาน 32nd Singapore International Film Festival รวมถึงได้ทุนสร้างจากหอภาพยนตร์ โดยมีการจัดแสดงผลงานในรูปแบบวิดีโอจัดวาง (Video Installation) ในวาระโอกาสเฉลิมฉลอง 124 ปี วันกำเนิดภาพยนตร์ในสยาม

หากแต่ว่า แสงมัวบอด (2021) กลับเป็นการเฉลิมฉลองคนธรรมดาสามัญมากเสียกว่าจะเป็นการเชิดชูความศักดิ์สิทธิ์สถาพรของภาพยนตร์ที่แรกเริ่มเดิมทีนำเข้ามาผ่านราชสำนักเพื่อใช้บันทึกพระราชพิธีในช่วงต้นศตวรรษที่ 20 แต่รัตน์ เปสตันยี กลับเป็นที่พูดถึงในฐานะผู้บุกเบิกอุตสาหกรรมภาพยนตร์ไทยในช่วงทศวรรษ 1950-1960

นิทรรศการ แสงมัวบอด ถูกจัดวางและฉายด้วยฉากที่คล้ายกับภาพอธิบายทฤษฎีการหักเหของแสงที่ว่า เมื่อแสงเดินทางจากแหล่งที่มีค่าดัชนีหักเหมาก ไปแหล่งที่มีค่าดัชนีหักเหน้อย จะทำให้เกิดมุมหักเหของแสงเบนออกจากเส้นปกติ จอที่ฉายวิดิโอมีองศาที่คล้ายกับมุมหักเห ที่เมื่อผู้ชมนั่งดูจะพบว่าเป็นภาพสองจอปกติ แต่หากมองจากด้านข้างจะพบว่าจอทำมุมแบ่งออกเป็นสองจอ การดูวิดิโอบนจอที่ทำมุมจึงเป็นเสมือนการดูเงามากกว่าที่จะเป็นการดูแสง

การเกิดมุมหักเหของแสงแน่นอนว่าทำให้เกิดเงา เพราะมีการบังรังสีของแสง เงาดูจะเป็นส่วนที่ชนสรณ์ให้ความสนใจ วิดิโอเริ่มด้วยสีขาวของแสงและจบลงด้วยแสงสีขาว หากแต่ชนสรณ์ให้พื้นเกือบทั้งหมดของวิดิโอกับสีดำ สีดำของห้องฉายและสีดำที่หมายถึงบุคคลที่ไม่ถูกฉาย ชนสรณ์มักจะตัดภาพของบุคคลสำคัญออกไปและให้พื้นที่และเวลากับแรงงานในฉากนับตั้งแต่ ทีมงานฝ่ายเทคนิคในกองถ่าย ผู้พายเรือพระที่นั่ง พราหมณ์ผู้ประกอบพระราชพิธี ไปจนถึงนักแสดงและทีมงานในกองถ่ายที่ได้รับผลกระทบทางด้านร่างกายจากการประกอบอาชีพที่ไร้สวัสดิการ การชดเชยความเสียหายจากการทำงาน (ที่เหมาะสม) และความปลอดภัยในที่ทำงาน 

พร้อมๆ กันยังมีเสียงสัมภาษณ์ของบุคคลที่เกี่ยวข้องนับตั้งแต่ผู้ดูแลกองถ่ายที่ทำงานล่วงเวลาจนหมดสติในกอง ไปจนถึงช่างภาพที่ต้องแบกกล้องจนกระดูกสันหลังทรุด และช่วงครึ่งหลังของวิดิโอถูกแบ่งด้วยภาพพรมแดงงานสุพรรณหงส์ที่เหล่าดาราถูกตัดภาพออกเหลือแต่ช่วงตัวกับภาพที่หลอกหลอนตัดสลับกับลานดาราในหอภาพยนตร์ที่ให้พื้นที่กับเหล่าทีมงานในอุตสหกรรมภาพยนตร์ หลังจากนั้นเป็นภาพของจอหนังกางแปลงของทีมงาน “นิรันดร์ ภาพยนตร์” ที่กำลังล้มพังพาบ เหล่าแรงงานกำลังพยายามยื้อยุดไม่ให้จอภาพล้มลงเพราะแรงลม ธุรกิจหนังกางแปลงเช่นเดียวกับธุรกิจอื่นๆ กำลังล่มสลายลงในระบอบเสรีนิยมใหม่เช่นนี้

ชนสรณ์ให้พื้นที่ครึ่งหลังของวิดิโอเป็นคลิปจากกล้องที่ถ่ายชีวิตธรรมดาที่ต้องนั่งจักรยานยนต์รับจ้าง ชีวิตในเมืองหลวงไร้สวัสดิการ รถไฟฟ้าราคาแพง พลุปีใหม่ที่เสมือนกำลังใจจากฟ้าแบบไลฟ์โค้ชในการขายแรงงานให้ทุนข้ามพ้นไปอีกปี บ้านเรือนที่กำลังลุกไหม้ ภาพทำบุญเลี้ยงพระ น้ำเน่าเสีย ชายหาดซัดสาดคลื่นจากกล้องความละเอียดต่ำ ทางเดินแยกปทุมวันที่กลายเป็นพื้นที่ประท้วงของประชาชนวันที่ 16 ตุลาคม ค.ศ. 2020 และเป็นภาพแรงงานวงการภาพยนตร์สูงวัยตัดกับภาพเด็กสาวที่รุ่นหลาน ต้นไม้สีเขียวสูงขึ้นรับแสงแดด ชนสรณ์ฉายภาพสุดท้ายคือเงาเหล่านั้น เงาของต้นไม้ และเงาของละครมือ ก่อนที่แสดงสีขาวจะสว่างขึ้นอีกครั้ง ภาพในช่วงหลังส่วนหนึ่งมาจากคลิปที่ชนสรณ์ให้ทีมงานเบื้องหลังภาพยนตร์ที่ได้รับบาดเจ็บถ่ายวิดิโอเรื่องราวในชีวิตประจำวันแล้วส่งมาให้เขา

การหันกลับไปหาเงา การละเล่นเงา และการฉายภาพยนตร์ ดูจะชวนให้นึกถึงเรื่องเล่าถ้ำของเพลโต ที่เหมือนจะเป็นต้นธารของความคิดโลกสมัยที่ขุดเอาแนวคิดกรีกกลับมาอีกครั้ง “ว่าด้วยพลเมืองที่ถูกล่ามไว้ในถ้ำ พวกเขาเรียนรู้ผ่านแสงและเงาบนผนังถ้ำ พวกเขาเข้าใจไปว่าภาพเหล่านั้นคือความจริง และมีเพียงชนชั้นนำที่มีความปรารถนาจะออกจากถ้ำเพื่อไปรับรู้ความจริงแบบอื่นๆ และพวกเขาจะกลายเป็นผู้มาควบคุมคนในถ้ำ”

การกลับเข้าถ้ำ การหันเข้าหาด้านมืดของลำแสง การเผชิญหน้า และปล่อยให้ร่างกายสัมผัสกับชีวิตของเงา จึงมิใช่การกลับไปหาความโง่เขลา หรือแม้แต่การหยิ่งผยองในอำนาจของสภาวะสมัยใหม่ หากแต่เป็นการเชื่อมโยงกับสิ่งต่างๆ ในแนวระนาบ ที่แสงและเงาอยู่ในโครงข่ายโยงใยเดียวกัน ที่ความมืดและสว่างต่างดำรงอยู่อย่างเท่าเทียม และที่ทุกสิ่งมีศักยภาพของการเป็นองค์ประธานของการเปลี่ยนแปลงและปฏิวัติ

---

ธีพิสิฐ มหานีรานนท์ : นักเขียน กองบรรณาธิการ Thairath plus

Don’t Call Me (2021, Song Min-kyu with SHINee, South Korea)

ถึง 2021 จะเป็นปีที่มีแต่ความฉิบหาย วุ่นวาย และป่าเถื่อน แต่หนึ่งในสิ่งที่ทำให้ยัง ‘รู้สึกดี’ กับการมีชีวิตอยู่ ก็คือ การได้กลับมา ‘ติ่งเกาหลี’ อีกครั้งในรอบหลายปี 

Don’t Call Me คือเพลงและเอ็มวีที่จูงมือพาฉันให้กลับมายังจุดนี้ได้ เพราะมันคือผลงาน comeback stage ของ SHINee -วงไอดอลน่ารักน่าชังที่เคยมีเพลงแนวเต้นตามได้ในผับเมื่อทศวรรษก่อน- ในรอบหลายปี (เช่นกัน) ซึ่งจู่ๆ การได้ดูได้ฟังสิ่งนี้เมื่อต้นปี ก็ทำให้รู้สึกตื่นเต้นกับความเคป๊อปที่ไปไกลถึงไหนต่อไหน, ความพยายามของศิลปินที่อยากทดลองอะไรใหม่ๆ อยู่เสมอ และความรู้สึกที่ว่าเพลงพวกนี้มันไม่ใช่แค่เพลงเต้นๆ หล่อๆ เฉยๆ โว้ย แต่มันเหนื่อยฉิบหาย กว่าจะเติบโตมา และทำสิ่งนี้ได้ดีขึ้นเรื่อยๆ! (FYI : SHINee เดบิวต์มากว่า 13 ปีแล้ว)

ยิ่งรักขึ้นไปอีก เมื่อพอไปไล่ดูประวัติศาสตร์ของวง (ที่เมื่อก่อนเคยรู้บ้าง ไม่รู้บ้าง) จนค่อยๆ ระลึกชาติได้ว่า วงของห้าหนุ่มนี้ ต้องผ่านความหนักหนาสาหัสมามากมาย ทั้งจากความพยายามฝึกฝนเป็นไอดอลในมิติต่างๆ (แต่ก็ยังคงความเป็นตัวเองของสมาชิกแต่ละคนไว้ได้), ความตีลังกาสร้างสรรค์ผลงานในรูปแบบใหม่ๆ (จนบางทีคนฟังก็ด่า) และความสูญเสีย (จงฮยอน สมาชิกคนหนึ่งในห้า เสียชีวิตไปเมื่อปี 2017) ที่ทำให้ ชยาวอล -ชื่อแฟนคลับวงที่กร่อนคำมาจาก SHINee World- หลายคน ต้องสั่นสะเทือนจนไม่สามารถทำใจตามซัพพอร์ตวงต่อไปได้

ปี 2021 คือปีที่พวกเขากลับมาอีกครั้ง หลังจากทำอัลบั้ม The Story of Light (2018 – ที่มีจำนวนสมาชิกเหลืออยู่เพียงแค่สี่คนเป็นครั้งแรก คือ อนยู, คีย์, มินโฮ และ แทมิน) ด้วยการปล่อยอัลบั้มชุดที่ 7 อย่าง Don’t Call Me ตามด้วยมหกรรมการคัมแบคจากอัลบั้มรีแพคเกจ (เพิ่มเพลง) Atlantis, อีพีอัลบั้มภาษาญี่ปุ่น Superstar และงานโซโล่ของสมาชิก ทั้ง Advice อีพีของแทมิน, Bad Love อีพีของคีย์, Way เพลงคู่ของอนยู (ผู้ที่มีเสียงร้องเป็นเอกลักษณ์จนโด่งดังกลายเป็นไวรัลจากรายการ Sea of Hope) และ Heartbreak ซิงเกิลของมินโฮ

นี่ยังไม่นับรวมถึงคอนเสิร์ตแบบวงและแบบเดี่ยวใน Beyond Live ที่มากันอย่างต่อเนื่อง จนกดจ่ายเงินกันแทบไม่ทัน — ซึ่งความน่าสนใจก็คือ ผลงานทั้งหมดนี้ยิ่งทำให้แฟนๆ ได้เห็นถึงความตั้งใจในการทำงาน และดีเทลความเป็นมนุษย์ในแง่มุมต่างๆ ของพวกเขาแต่ละคนมากขึ้นทีละนิดทีละหน่อย จนเราค่อยๆ เข้าใจมนุษย์ไอดอลเหล่านี้-ที่ดูเหมือนจะแตะต้องได้ยาก แต่กลับมีนิสัยหลายอย่างที่เชื่อมโยงกับเรา-ได้อย่างน่าประทับใจ

สิ่งเหล่านี้ช่วยย้ำเตือนให้ฉันรู้สึกว่าการเป็นติ่งเกาหลีไม่เคยเป็นเรื่องไร้สาระ แต่มันขึ้นอยู่ที่ว่าเราจะ ‘สัมผัส’ มันจากมุมไหนมากกว่า

และการเป็นชยาวอลในปีนี้ มันช่วย save ฉันจากความรู้สึกแย่ๆ ในสังคมไทยรอบข้างทุกวันนี้ เมื่อได้เห็นว่าความรักที่ SHINee มีให้กัน และมีให้แฟนๆ ทั่วโลก มันสามารถส่งต่อให้ติ่งอย่างเรากลับมามีความหวังและมีพลังสู้ชีวิตต่อไปได้เรื่อยๆ

โดยหลายทีก็พกอินเนอร์แบบ ‘อย่าโทรมาจุ้นจ้านกับฉัน’ ให้มากความ (ตามอย่างเพลง Don’t Call Me) เพราะฉัน (กู) จะมูฟออนแล้วโว้ย!!!!!

---

นภัทร มะลิกุล : นักวิจารณ์ นักเขียนประจำ Film Club

I Care a Lot (2020, J Blakeson, UK/USA)

หนังที่มีดีตรงความจิกกัดเจ็บๆ คันๆ ที่จะทำให้เราตั้งคำถามกับ “ความรวย” ที่แสบมากคือหนังทำให้เราเอาใจช่วยตัวละครที่ทำผิดศีลธรรมแต่กำลังมุ่งหน้าไปสู่ความสำเร็จอย่างสุดโต่ง เป็นการเผยด้านมืดของคนดูมากกว่าตัวละครเสียอีก และการแสดงของโรซามุนด์ ไพค์ กับปีเตอร์ ดิงค์เลจ ก็ไม่ทำให้ผิดหวังเลยจริงๆ เพราะมันร้ายสูสีกันอย่างลงตัว

---

จิตร โพธิ์แก้ว : cinephile ที่ปรึกษา Film Club

The Japanese Settlers to the Manchuria and Inner Mongolia of Mainland China (2008, Haneda Sumiko, Japan, 120min)

หนึ่งในหนังที่ชอบที่สุดที่ได้ดูในปีนี้คือหนังสารคดีเรื่อง THE JAPANESE SETTLERS TO THE MANCHURIA AND INNER MONGOLIA OF MAINLAND CHINA ที่ตามสัมภาษณ์ชาวญี่ปุ่นหลายคนที่รอดชีวิตจากแมนจูเรียในช่วงสงครามโลกครั้งที่สองมาได้ หนังเล่าให้ฟังว่า ในช่วงต้นคริสต์ศตวรรษที่ 20 นั้น ประชากรญี่ปุ่นล้นเกาะ คงเพราะยุคนั้นยังไม่มีถุงยางอนามัยและยาคุมกำเนิด แล้วพอในยุคนั้นประชากรญี่ปุ่นล้นเกาะ มันก็เลยเกิดภาวะขาดแคลนอาหาร คนในชนบทอดอยากยากแค้นกันอย่างรุนแรงสุดๆ (นึกถึงละครทีวี “สงครามชีวิตโอชิน”) รัฐบาลญี่ปุ่นก็เลยกระตุ้นให้ชาวบ้านจนๆ ในชนบทอพยพไปอยู่แมนจูเรีย แล้วตัวรัฐบาลแมนจูเรียเองก็ต้องการประชากรญี่ปุ่นมาอยู่กันเยอะๆ ด้วย เพื่อเอาไว้ต้านโซเวียต แต่พอเกิดสงครามโลกครั้งที่สอง แล้วญี่ปุ่นเริ่มแพ้สงคราม ทหารโซเวียตก็บุกเข้ามาในแมนจูเรียในปี 1945 ชาวบ้านญี่ปุ่นในแมนจูเรียก็เลยอพยพหนีตายกัน และก็เผชิญกับชะตากรรมที่หนักมากๆ โดยเรื่องที่หนักที่สุดคือการที่แม่หลายคนฆ่าลูกตัวเล็กๆ ของตัวเองตาย เพราะลูกๆ ของพวกเธอร้องเสียงดังในระหว่างการเดินทางหลบหนีจากศัตรู ตัวผู้ให้สัมภาษณ์คนนึงเล่าว่า พอโซเวียตบุก เธอกับครอบครัวและชาวญี่ปุ่นคนอื่นๆ ก็เลยต้องอพยพหนีตายกัน เธอแบกเด็ก 2 ขวบมาด้วยคนนึง เป็นลูกของเพื่อนบ้าน แต่ในระหว่างการเดินทางขึ้นเขา เด็กคนนี้กับเด็กอีก 2 คนร้องเสียงดังเพราะความหิว แม่ของเด็กก็เลยตัดสินใจฆ่าลูกๆ ของตัวเองตาย เพื่อที่คนอื่นๆ จะได้รอดชีวิตได้ แล้วมันไม่ได้จบแค่นั้น เพราะการฆ่าเด็กเล็กๆ มันเกิดขึ้นต่อมาเรื่อยๆ ในระหว่างการเดินทางหลบหนี มีแม่บางคนจำใจต้องโยนลูกเล็กๆ ของตัวเองลงบ่อน้ำ (แต่เหมือนเด็กรอดชีวิต ซึ่งผู้ให้สัมภาษณ์ก็ไม่แน่ใจว่ารอดชีวิตได้อย่างไร) แล้วผู้ให้สัมภาษณ์คนนึงก็เล่าว่า แม่ของเธอตัดสินใจฆ่าน้องสาววัย 5 ขวบของเธอด้วย เพราะน้องสาววัย 5 ขวบของเธอร้องว่าอยากกิน sweet potatoes แม่ของเธอก็เลยให้คนเอาลูกของตัวเองไปฆ่า และเธอก็เล่าอีกด้วยว่า พี่ๆ ของเธอไม่เคยให้อภัยแม่ของเธออีกเลยนับตั้งแต่เกิดเหตุการณ์นั้นเป็นต้นมา

พ่อๆ หลายคนก็ฆ่าลูกของตัวเองในเหตุการณ์นี้ด้วยเหมือนกัน แต่ส่วนใหญ่พ่อๆ ไม่ได้ฆ่าลูกเพราะความจำเป็นในการปกป้องชีวิตของคนอื่นๆ ในระหว่างการเดินทาง แต่พวกเขาฆ่าลูกๆ เพราะเห็นว่าศัตรูกำลังจะบุกมาถึงตัว และพวกเขาคงเห็นว่าการฆ่าเมียและลูกๆ ของตัวเองและฆ่าตัวตายตาม อาจจะมีเกียรติกว่าการถูกศัตรูจับตัวไป แต่สิ่งที่หนักที่สุดก็คือว่า พอพ่อๆ จำนวนมากฆ่าเมียกับลูกๆ ของตัวเองตายกันไปหมดแล้ว แล้วกำลังจะฆ่าตัวตายตามครอบครัวตัวเองไป ปรากฏว่าดันเจอ “ทางหนี” พอดี พวกพ่อๆ ก็เลยหนีมาได้ 

ยังมีเรื่องราวอื่นๆ อีกมากมายในสารคดีเรื่องนี้ ทั้งเรื่องของคนแก่ที่ตัดสินใจไม่หนีตามคนอื่นๆ เพราะกลัวตัวเองจะเป็นภาระในการหลบหนีของคนอื่นๆ, เด็กที่ถูกกระแสน้ำพัดพาหายไปในระหว่างการเดินทางข้ามแม่น้ำ, ชาวญี่ปุ่น 500 คนที่ฆ่าตัวตายหมู่ เพราะกลัวว่าจะถูกทหารโซเวียตจับไป, หญิงญี่ปุ่นที่ตัดสินใจแต่งงานกับชายชาวจีน เพื่อช่วยเหลือลูกๆ 4 คนของตัวเธอเอง, แม่ๆ ที่ตัดสินใจทิ้งลูกเล็กๆ ไว้ข้างทาง แล้วไม่รู้ว่าลูกจะโดนหมาป่าจับไปกินหรือเปล่า, เด็กญี่ปุ่นที่ถูกทิ้งไว้ข้างทาง แล้วได้รับการเลี้ยงดูจากชาวจีนในฐานะลูกบุญธรรม ซึ่งก็มีทั้งเด็กที่ได้พ่อแม่บุญธรรมชาวจีนที่ดี และเด็กที่ได้พ่อแม่บุญธรรมชาวจีนที่เลวร้าย และเรื่องของเด็กญี่ปุ่นที่พอโตมาแล้วก็มีปัญหาอย่างรุนแรงกับพวก Red Guard ในยุคปฏิวัติวัฒนธรรมของจีนจนเกือบจะถูกตัดสินประหารชีวิต ในข้อหาเป็นสปายของญี่ปุ่น แต่โชคดีที่นายกรัฐมนตรีโจว เอินไหลของจีนเข้ามาช่วยชีวิตเธอไว้

อย่างไรก็ดี หนังเรื่องนี้ก็ย้ำตั้งแต่ต้นจนจบเรื่องว่า จุดยืนของหนังเรื่องนี้คือการประณามรัฐบาลญี่ปุ่นและลัทธินิยมทหารของญี่ปุ่นในอดีต คือถึงแม้ว่าหนังเรื่องนี้จะเน้นถ่ายทอดความทุกข์ยากลำเค็ญของชาวญี่ปุ่นในแมนจูเรียเป็นหลัก แต่หนังก็บอกว่าคนผิดคือรัฐบาลญี่ปุ่นและ Japan Militarism และหนังบอกไว้ตั้งแต่ต้นเรื่องว่ารัฐบาลญี่ปุ่นเคยทำเลวกับคนจีนเอาไว้อย่างรุนแรงมาก เพราะฉะนั้นจุดยืนของหนังเรื่องนี้ก็เลยเป็นสิ่งที่เราชื่นชมมากๆ

เรื่องบังเอิญอีกอย่างนึงที่เราอยากจดบันทึกไว้ก็คือว่า ปีนี้เราได้ดูหนังกลุ่ม “ประวัติศาสตร์บาดแผล” ที่เราชอบสุดๆ มากมายหลายเรื่องด้วย หนังเหล่านี้มักจะกลับไปสำรวจเหตุการณ์เลวร้ายที่เกิดขึ้นในอดีต ทั้งเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นมานานแล้ว (อย่างเช่น PROFIT MOTIVE AND THE WHISPERING WIND) และเหตุการณ์ที่เพิ่งเกิดขึ้นเมื่อไม่กี่ปีก่อน (อย่างเช่น แม่นาปอย) โดยหนังกลุ่ม “ประวัติศาสตร์บาดแผล” ที่เราชอบสุดๆ ในปีนี้ก็รวมถึง THE JAPANESE SETTLERS TO THE MANCHURIA AND INNER MONGOLIA OF MAINLAND CHINA ที่เราได้กล่าวถึงไปแล้ว และหนังเรื่องอื่นๆ อย่างเช่น 

1. THE ANABASIS OF MAY AND FUSAKO SHIGENOBU, MASAKO ADACHI, AND 27 YEARS WITHOUT IMAGES (2011, Eric Baudelaire, Lebanon/Japan, documentary)

2. ASIA THE UNMIRACULOUS (2018-2020, Ho Rui An, Singapore)

3. BELGRADE FOREST INCIDENT…AND WHAT HAPPENED TO MR. K? (2020, Jan Ijäs, Finland, about Saudi Arabia, documentary)

4. THE CARDINAL (2020, Nicolae Margineanu, Romania)

5. THE DEAD WEIGHT OF A QUARREL HANGS (1999, Walid Ra’ad, Lebanon)

6. DEAFENING SILENCE: BURMA INSIDE/OUT (2012, Holly Fisher, USA, about Myanmar)

7. THE DEATH OF A HORSE (1992, Saimir Kumbaro, Albania)

8. DRUMS OF RESISTANCE (2016, Mathieu Jouffre, Kosovo, documentary)

9. THE EDGE OF DAYBREAK (2021, Taiki Sakpisit)

10. FIG TREES (2009, John Greyson, Canada, about South Africa, documentary)

11. JOHN LEWIS: GOOD TROUBLE (2020, Dawn Porter, USA, documentary)

12. JUDAS AND THE BLACK MESSIAH (2021, Shaka King, USA)

13. THE LAST RECORD OF ‘DA TORPEDO’ (2020, Nutcha Tantivitayapitak, documentary)

14. LEVEL FIVE (1997, Chris Marker, France, about Japan)

15. MAALBEEK (2020, Ismaël Joffroy Chandoutis, France, about Belgium, documentary)

16. MAE NAPOI (2021, Chaweng Chaiyawan, documentary)

17. NAURU – NOTES FROM A CRETACEOUS WORLD (2010, Nicholas Mangan)

18. THE NIGHTINGALE (2018, Jennifer Kent, Australia)

19. A NIGHT OF KNOWING NOTHING (2021, Payal Kapadia, India)

20. PROFIT MOTIVE AND THE WHISPERING WIND (2007, John Gianvito, USA, documentary)

21. RED’S SCAR (2021, Nutcha Tantivitayapitak, documentary)

22. THE RIFLEMAN (2020, Sierra Pettengill, USA, documentary)

23. RIFT FINFINNEE (2020, Daniel Kötter, Germany/Ethiopia, documentary)

24. THE SAKO TAPES (2019, Machiel van den Heuvel, Netherlands/Indonesia/India, documentary)

25. SEEING IN THE DARK (2021, Taiki Sakpisit)

26. SILENCE (2021, Kick the Machine Documentary Collective)

27. THE SILENT PROTEST: JERUSALEM 1929 (2019, Mahasen Nasser-Eldin, Palestine, documentary)

28. A SKETCH OF MANNERS (ALFRED ROCH’S LAST MASQUERADE) (2013, Jumana Manna, Palestine) 

29. SLUT NATION: ANATOMY OF A PROTEST (2021, Wendy Coburn, Canada, documentary)

30. SONGS OF REPRESSION (2020, Marianne Hougen-Moraga, Estephan Wagner, Denmar, about Chile, documentary)

31. SURFACES (2021, Cristina Motta, Argentina/Colombia, documentary)

32. TASTE OF WILD TOMATO (2021, Lau Kek-huat, Taiwan, documentary)

33. TWILIGHT OF THE GOODTIMES (2010, Charles Mudede, Roxanne Emadi, USA, documentary)

34. YOUR FATHER WAS BORN 100 YEARS OLD, AND SO WAS THE NAKBA (2018, Razan Alsalah, Canada/Palestine)

---

ธนพัฒน์ วงษ์วิสิทธิ์ : อาจารย์พิเศษสอนภาพยนตร์, นักวิจารณ์ แอดมินเพจ Movies Can Talk

แด่วันสุดท้ายที่เริ่มต้น (2021, วชากร เพิ่มพูล)

ในสถานการณ์โรคโควิด 19 ลงจนประกาศหยุดการถ่ายทำดั่งจราจรลงไฟแดงตลอดสาย หนึ่งในเสียงอันน้อยๆ ที่น่าเห็นใจคือเหล่านักศึกษาทำหนังจบที่ต้องดิ้นรนเข็นจนจบ

“แด่วันสุดท้ายที่เริ่มต้น” เป็นหนังส่งจบมหาลัย (แต่ไม่ได้ฉายเทศกาลหนังจบเพราะเหตุผลส่วนตัว ต่อมามีมิตรสหายส่งหลังไมค์ให้คอมเมนต์อีกที) หนังสั้นขนาดยาวเกือบ 40 นาทีเล่าเรื่องของ เมษ ปลาย และอีฟ นักเรียนสามคนจะไปเล่นคอนเสิร์ตครั้งสุดท้ายเพราะอีฟป่วยเป็นมะเร็ง ในหนังแทบทั้งเรื่องเป็น Road Movie มีหลงกลางป่า ฉากโชว์ดราม่าจนถึงโชว์ร้องเพลง แค่ลองจินตนาการว่าเป็นหนังจบคงจะใหญ่โตไม่น้อย

สิ่งที่เห็นในหนังคือมีช็อตนักแสดงเพียงฉากเปิดเรื่อง (ก่อนเดินทาง) และปิดเรื่อง (ส่งเพื่อนถึงบ้าน) ส่วนตรงกลางทั้งหมดเป็นสีดำโดยเล่นคล้ายละครวิทยุ มีเสียงธรรมชาติอัดจริง เสียงนักแสดง (ซึ่งคนละแคส แถมผู้กำกับเล่นเองอีก) เล่นจริงแทนที่จะอ่านแบบละครวิทยุ ผลลัพธ์ที่ได้น่าอัศจรรย์ใจมาก แทนที่จะรู้สึกเศร้ากับการที่น้องเสียโอกาสการถ่ายทำ น้องตั้งใจและผลักให้พลัง ”ความมืด” ให้เป็นประโยชน์เหมือนคนฟังอยู่ในวงเพื่อน ปลอบโยนตัวละคร (และคนดู) จากปากเพื่อนป่วยโรคมะเร็งว่า ”ทุกอย่างมันจะโอเค” ฉากร้องเพลงของ อีฟ มันทรงพลังมากจนเรากลั้นน้ำตาไม่อยู่จริงๆ

ถึงแม้ “แด่วันสุดท้ายที่เริ่มต้น” จะเป็นหนังไม่สมบูรณ์นักโดยเฉพาะเรื่องเสียงขาดความต่อเนื่องและซีนดูเป็นส่วนๆ แต่พลังใจของน้องที่กัดฟันทำจนสำเร็จจนเราสัมผัสได้อย่างเต็มเปี่ยมและ ”ขอบคุณ” ที่ใช้หัวใจสร้างมาให้คนดูรับชม สุดท้ายกลายเป็นหนึ่งในหนึ่งประสบการณ์ที่ละจากหัวไม่ได้ หวังว่าหนังจะถูกฉายอย่างทางการอีกในเร็ววัน พลังคนทำงานศิลปะจงเจริญ!

---

บารมี ขวัญเมือง : นักประชาสัมพันธ์ฝ่ายภาพยนตร์ต่างประเทศ M PICTURES, นักวิจารณ์, แอดมินเพจ Movies Can Talk

Pleasure (2021, Ninja Thyberg, Sweden/Netherlands/France)

มันเกือบจะเป็นหนัง exploitation เกรดบีที่ประสบความสำเร็จ แต่เพราะงานนี้ผู้กำกับ Ninja Thyberg กลับสามารถหลบหลุมพรางต่างๆ ให้พ้นเงาของหนังประเภทดังกล่าวได้อย่างแยบยลและกลายเป็นอีกเวอร์ชั่นในชื่อ A Pornstar Is Born ผ่านตัวละครวัยรุ่นสาวที่พยายามตะกายดาวสู่การเป็นที่ 1 ในวงการหนังผู้ใหญ่ ด้วยการนำเสนอทั้งภาพไขว่คว้าจินตนาการเพ้อฝัน ตัดสลับกับความเป็นจริงอย่างน่าเวทนา ซึ่งความคลุมเครือเหล่านี้มันทำให้คนดูหยั่งลึกเข้าไปถึงภายในจิตใจของตัวละครที่เต็มไปด้วยความสับสน ผนวกกับความอ่อนแอและเปราะบาง อีกทั้งมันยังเป็นการสะท้อนอุตสาหกรรมที่พวกเขาอยู่ (นอกจากนางเอกแล้ว นักแสดงทุกคนในเรื่องก็ล้วนเป็นดาราหนังโป๊ตัวจริง) ได้อย่างมีชั้นเชิง เก็บทุกรายละเอียด และไม่อ้อมค้อม โดยเฉพาะการทรีตภาพของดาราหนังโป๊ให้เป็น “มนุษย์” เหมือนกัน ทำให้เข้าใจว่าชีวิตที่เขาต้องมาสร้างความสุขให้เราก็เหน็ดเหนื่อยไม่แพ้วงการอื่นๆ หรือแม้กระทั่งเรื่องชื่อเสียงทั้งหมดที่คนเหล่านี้ยอมทิ้งความเป็นตัวเองและเสียสละจุดสุดยอดเพื่อให้ได้มานั้น มันคุ้มค่าที่สุดแล้วจริงหรือ?

---

ปฏิพล อัศวมหาพงษ์ : นักแสดงละครเวที นักการละคร 

Orlando (2019, Katie Mitchell, Germany/France/Spain/Sweden)

เป็นบันทึกการแสดงสด ที่บนเวทีคือฉากถ่ายทำภาพยนตร์เรื่อง orlando ที่ดัดแปลงมาจากหนังสือชื่อเดียวกัน ที่มีการถ่ายทำ มีคนบรรยายบท และตัวภาพยนตร์ที่เกิดจากการถ่ายบนเวทีให้ดูพร้อมกัน เป็นประสบการณ์ที่แปลกใหม่ดี ทุกอย่างดูซุกซนกลกิโมโนมากๆ อยากดูอะไรก็ดู จะดูเรื่องดูการแสดงก็ได้ หากเบื่อเรื่องก็สามารถดูความลำบากของนักแสดงในการถกกระโปรงเปลี่ยนชุดหลังกล้องเพื่อเข้าฉากถัดไปแบบไม่ได้พักหายใจหายคอได้ ทั้งทีมงานและนักแสดงวิ่งวุ่นบนเวทีเหมือนกุ้งเต้น จนบางครั้งก็หลงลืมโมเม้นอะไรแบบนี้ แต่พอมันได้เห็นอะไรแบบนี้ก็ชื้นใจดี ประทับใจจนขอจับหน้าอกจับจิต

---

วรรจธนภูมิ ลายสุวรรณชัย : ผู้กำกับสารคดี School Town King ผู้ก่อตั้ง Eyedropper Fill

4 KINGS (2021, พุฒิพงษ์ นาคทอง)

ชอบอันดับแรกคือ เราไม่ได้เห็นหน้าหนังที่พูดถึงคนชายขอบมานานมากแล้ว ช่วงที่ดูหนังเรื่องนี้ในโรงทำให้นึกถึงหนังช่วงยุค 90-2000 จำพวก เสียดาย, มือปืน, เฉิ่ม, เสือร้องไห้ ซึ่งเป็นช่วงวัยที่เราเติบโตมาด้วย ดีใจที่มีพื้นที่ให้กับชีวิตและเรื่องราวของคนเหล่านี้ได้ปรากฏอยู่บนจอโรงหนังขนาดใหญ่

ชอบอันดับสองคือ เราได้เห็นองค์ประกอบของยุค 90 ไม่ว่าจะเป็นโปสเตอร์หนังโลกทั้งใบให้นายคนเดียว ในลานจอดรถห้าง, ถุงน้ำหวาน, ตู้โทรศัพท์ หรือเพลงวงร็อคอย่างหินเหล็กไฟ ได้กลับมามีชีวิตอีกครั้ง ซึ่งเราว่านี่เป็นอีกจุดดึงดูดนึงของหนังที่แทรกช่วงเวลาย้อนวันวานแบบนอสตราเจียให้ได้คิดถึง เราว่าองค์ประกอบเหล่านี้ได้ฮีลใจเรามากๆ เมื่อเทียบกับความโหดร้ายจากสถานการณ์การเมืองและโควิดในโลกปัจจุบัน

ชอบอันดับสาม หนังได้พาเราไปอยู่ใน landscape สถานที่ต่างๆ ที่เด็กวัยรุ่นยุคนั้นอาศัยอยู่ ดาดฟ้าของห้างที่เห็นปล่องแอร์, ชั้นตู้เกมส์, ตรอกซอกซอยในชุมชน, ห้องอาบน้ำในคุกเด็ก หนังได้พาเราไปซอกซอนลัดเลาะไปใน landscape ที่เราไม่เคยเห็น แล้วประกอบออกมาเป็นโลกที่ช่วยให้เราเข้าใจวิถีชีวิตของเด็กอาชีวะมากขึ้น แต่เสียดาย เราอยากเห็นพาร์ตในโรงเรียนมากกว่านี้ อยากรู้ว่าเขาเรียนกันยังไง? มีวิธีรับน้องหรือส่งต่อวัฒนธรรมรักสถาบันกันยังไง? มอบเสื้อรุ่นหรือหัวเข็มขัดกันยังไง? ถ้าหนังมีพาร์ตนี้เสริมอีกหน่อยคิดว่าโลกอาชีวะน่าจะกลมขึ้น 

รวมๆ แล้วเราอยากให้มีหนังที่พูดถึงประเด็นคนชายขอบอีกเยอะๆ เบื่อแล้วหนังเด็กชนชั้นกลางในเมือง ยิ่งปัญหาในตอนนี้ กลุ่มคนเหล่านี้มีอีกมาก เราในฐานะคนทำหนังและคนดูก็อยากให้มีพื้นที่สื่อสารประเด็นเหล่านี้ในระดับแมสได้อีกเยอะๆ เอาใจช่วยทีมงาน, ผู้กำกับ, นายทุน และผู้ผลิตทุกคนสำหรับความกล้าที่มีต่อหนังเรื่องนี้ครับ

---

อภิโชค จันทรเสน : นักเขียนรับเชิญ Film Club, ผู้กำกับภาพยนตร์สั้น ost

ด้วยรัก…ถึงกุหลาบ

ผมได้ดู ‘ด้วยรักฯ’ เป็นครั้งแรกในงานฉายหนังสั้นที่ได้เข้ารอบประกวดมูลนิธิหนังไทยปีนี้ ก่อนดูก็สนเท่ห์กับเรื่องย่อและกิตติศัพท์หน้าหูที่ได้ยินมาจากคนที่ได้ดูตัวหนังก่อนติดเข้ารอบอยู่แล้ว แต่เมื่อได้ดูจริงๆ บนจอขนาดโรงภาพยนตร์เต็มตาถึงได้รู้ว่า ทั้งหมดของปี 2021 ไม่มีอะไรที่ให้ประสบการณ์ได้เหมือนกับการดูหนังเรื่องนี้เลย

สำหรับใครที่ยังไม่ได้ดู ‘ด้วยรักฯ’ เล่าถึงเรื่องราวของ กุหลาบ น้าสาวคนหนึ่งในครอบครัวคนทำหนังเรื่องนี้ที่เสียชีวิตไปตั้งแต่ก่อนเธอจะเกิดมา ขณะยังมีชีวิตกุหลาบเป็นเด็กหญิงจอมแก่นที่เติบโตขึ้นมาในหมู่บ้านแห่งหนึ่งในภาคอีสาน กุหลาบเป็นเด็กหน้าตาดี เป็นที่รักใคร่ของทุกคน ยิ่งเธอโตเป็นสาวก็ยิ่งเป็นดาวประจำหมู่บ้าน แทบจะเรียกว่าเป็นศูนย์รวมหัวใจของคนทั้งตำบลเลยก็ว่าได้ แต่เคราะห์ร้ายชีวิตอันแสนรุ่งโรจน์ของเธอกลับต้องจบลงด้วยโรคร้ายในวัย 18 แต่เรื่องไม่ได้จบลงแค่นั้น เพราะเมื่อน้องสาวของผู้กำกับเกิดมา ด้วยหน้าตา ท่าทาง การกระทำต่าง คนทั้งครอบครัวล้วนลงความเห็นไปในทางเดียวกันว่าน้องสาวของผู้กำกับ เป็นนางสาวกุหลาบกลับชาติมาเกิดแน่นอน

คือต้องแอบยอมรับว่า เราเข้าไปดูหนังเรื่องนี้ความคาดหวังเรื่องมิติพิศวง Twilight Zone กลับชาติมาเกิดของเรื่อง แต่พอได้ดูจริงๆ ได้ฟังคนทั้งครอบครัวเล่าเรื่องราวชีวิตของนางสาวกุหลาบทุกด้านด้วยความรักและคิดถึง ผ่านภาพถ่ายนับร้อยของกุหลาบที่ครอบครัวถ่ายเก็บไว้ ได้เห็นโลกที่กุหลาบใช้ชีวิต ประเพณีของหมู่บ้าน สีหน้า แววตา ท่าทาง รู้ตัวอีกที เราเหมือนได้รับอภิสิทธิ์ให้เข้าไปเป็นส่วนหนึ่งของครอบครัวน้ากุหลาบไปเรียบร้อยแล้วตั้งแต่เมื่อไหร่ก็ไม่รู้ พอตอนท้ายเรื่องได้เห็นรูปถ่ายขาวดำของน้ากุหลาบ เราน้ำตาไหลเลย ในเวลาแค่ 10 กว่านาที เรารักคนคนนี้จนหมดหัวใจไปเสียแล้ว

ไม่ว่าน้องสาวของผู้ทำหนังเรื่องนี้จะเป็นน้ากุหลาบกลับชาติมาเกิดจริงหรือไม่ แต่ผู้เขียนขอบอกว่ารู้สึกเป็นเกียรติที่ได้รู้จักกับมนุษย์คนนี้ น้ากุหลาบ หญิงสาวที่ทำให้โลกใบนี้เป็นโลกที่ดีขึ้น แม้จะเป็นแค่ในเวลาสั้นๆ ก็ตาม

---

Seam-C : cinephile

2020 (2020, กฤษดา นาคะเกตุ)

เป็นหนังสั้นที่ดูตั้งแต่ต้นปี 2021 แต่ตราตรึงมาจนตอนนี้ ทั้งหมดของมันเป็นเพียงแค่กับจับจ้องผู้คนและสถานที่ในปี 2020 ปีที่ประเทศยังอยู่กับภาวะโรคระบาดรอบใหม่ คือภาพสามัญของผู้คนที่ต้องใช้ชีวิตกันต่อไป มันทั้งเศร้าสร้อยแต่ก็งดงามไปในที มีมวลอารมณ์ล่องลอยอยู่มากมายเต็มไปหมดและที่มันรุนแรงกว่าคือภาพแบบเดียวกันนี้ได้เกิดขึ้นซ้ำอีกในปีถัดมา

---

อ่านต่อในตอนอื่นๆ : FILM CLUB Year List 2021 (Part 4) | FILM CLUB Year List 2021 (Part 5)

(รายชื่อรอบแรก)

ในที่สุดปี 2021 ก็ผ่านเราไปอย่างใจหายใจคว่ำ อย่างหืดขึ้นคอ ไม่แพ้ปี 2020 โรงหนังกลับมาเปิดแล้วในช่วงครึ่งปีหลังแต่ยังลูกผีลูกคน กิจการ Streaming ภาพยนตร์เติบโตต่อเนื่องและอาจจะน่ากังขาพอๆ กับน่าชื่นชม ความตายรายวันของผู้คนในประเทศจากโรคระบาด การชุมนุมที่ซบเซาลงทั้งจากโรคและการออกหมายจับรายวันจนถึงวันนี้ 

ผู้คนก็ยังคงดูหนังกันอยู่ ทั้งแบบออกนอกบ้านและไม่ออกนอกบ้าน ทั้งแบบเดิมที่ตั้งใจดูและแบบใหม่ที่ดูไปแชตไป เทศกาลกระจุกตัวในห้วงเวลาสั้นๆ ท้ายปีจนแทบชนกันตายเพราะไม่รู้ว่าอนาคตจะเกิดอะไรขึ้นและเลื่อนจากอดีตมาหลายคำรบแล้ว 

ในปีที่ยากลำบากนี้ FILM CLUB ขออนุญาตรวบรวมหนังแห่งปี 2021 ของหลากหลายผู้คนในแวดวงภาพยนตร์ ทั้งผู้กำกับ นักวิจารณ์ ผู้ชม และทีมงานของ FILM CLUB เองไว้สำหรับเป็นตัวเลือกในมหกรรมวันหยุด ในปี 2022 ที่กำลังมาถึงนี้ โดยไม่จำกัดทั้งหนังโรง หนังสตรีมมิ่ง หนังเทศกาลหรือวิดีโออาร์ต ทีวีซีรีส์ ไปจนถึงภาพยนตร์ตามช่องทางธรรมชาติ ไม่จำกัดปีที่หนังฉาย และรูปแบบการฉาย แต่ละท่านสามารถเลือกหนังได้อย่างเสรีตามประสบการณ์การดูหนังของแต่ละท่านเอง

---

ปราปต์ : นักเขียน

The Innocent (2021, Oriol Paulo, Spain, mini-series) 

ปีนี้ได้ดูหนังค่อนข้างน้อย และไม่รู้สึกว่ามีเรื่องไหนโดดเด่นในใจเป็นพิเศษ แต่พอลองเลือกๆ ดู พบว่ามีซีรี่ส์สามเรื่องที่ชอบมากในระดับเท่าๆ กัน คือ เรื่องนี้ Mouse (2021) และ The Victims’ Game (2020) ทั้งหมดเป็นซีรี่ส์แนวสืบสวนสอบสวนจากสามชาติ พอต้องมาเลือกจริงๆ ก็ยากพอสมควร เกณฑ์แรกที่ใช้ตัดออกคือดูเรื่องไหนแล้วหงุดหงิดน้อยที่สุด ก็ตัด Mouse ออกไป จากนั้นคือ เรื่องไหนดูแล้วถูกตรึงไว้กับมัน ต้องดูต่อจนจบ ไม่กินไม่นอน คราวนี้ชัดเลยว่า The Innocent 

มันเป็นงานฝั่งสเปนที่ทำมาจากนิยายของฮาร์ลาน โคเบน ส่วนตัวยังไม่ได้อ่านเล่มนี้ แต่ปกติเราจะพอเดาลายเซ็นได้ว่าโคเบนจะมาแนวไหน และทั้งที่เป็นอย่างนั้น มันก็ยังเป็นงานที่เอาอยู่มากๆ ชอบการดีไซน์การเล่าแบบเจาะสลับไปทีละตัวละครในแต่ละ EP (รัก prologue ในทุกๆ EP เลย) ชอบความเปรี้ยวที่ทำให้ EP แรกกับ EP 2 มันดูแทบไม่เกี่ยวกันเลย คือเปิดมาแล้วนึกว่าดูคนละเรื่อง ชอบความเกินคาดเดา และความดราม่าในระดับที่พอดี ไม่รู้สึกเว่อร์จนเหมือนถูกบีบบังคับหรือจับวางอย่างไม่สมเหตุผล ชอบที่สุดคือการวางตัวร้าย เพราะมันเป็นตัวละครที่เรารักและผูกพันกับเขามากๆ แถมเรื่องมันก็โชว์ให้เห็นเหตุผลที่เกิดขึ้นตลอดแบบไม่กั๊กเลย แต่เรากลับมองข้ามไปได้จริงๆ ส่วนตัวรักงานสเปนมากๆ ยกให้เป็นญี่ปุ่นของฝั่งยุโรป คือมันจะเวียร์ด จะคราฟท์ จะเป๊ะปังไปหมดเสมอ สำหรับปีนี้ การได้ดูเรื่องนี้และอีกสองเรื่องที่ยกมา เป็นความบันเทิงที่ดีต่อใจและดีต่ออาชีพตัวเองมากๆ เหมือนจุดไฟในตัวเองให้ลุกโชนขึ้นได้แรงๆ อีกครั้ง

---

คันฉัตร รังษีกาญจน์ส่อง : นักวิจารณ์และอาจารย์พิเศษด้านภาพยนตร์

We Don’t Bite: Villains in the Countryside (2021, South Korea)

รายการวาไรตี้เกาหลีประเภทเอานักแสดง นักร้อง คนดัง ไปอยู่ตามชนบทนั้นมีมากดาษดื่นจนกลายเป็นความเฝือ หากแต่ We Don’t Bite: Villains in the Countryside ก็มีบริบทพิเศษเฉพาะของมัน นี่คือรายการที่เอาทีมนักแสดงจากซีรีส์ประสาทแดก The Penthouse (2020-2021) ไปอยู่บ้านรกร้างต่างจังหวัด ทำกับข้าว ทำงานไม้ จับปลา ซ่อมบ้าน ฯลฯ จากที่เคยเห็นแต่การฟาดฟัน ด่าทอ ตบตี เชือดเฉือนอารมณ์แบบ K-Drama เราก็ได้เห็นด้านที่ต่างออกไปของพวกเขา ทั้งตลก อบอุ่น และอ่อนโยน อีกทั้งรายการก็รู้ขอบเขตที่จะไม่ romanticize ความบ้านนอกจนเกินไป นี่จึงเป็นรายการเยียวยาจิตใจแห่งปีในยุคสมัยที่เหมือนโลกจะแตกได้ทุกวัน 

---

ณขวัญ ศรีอรุโณทัย

Collective (2019, Alexander Nanau, Romania)

สรุปปี 2021 : ปีแห่งความฉิบหาย

ขอยกสารคดีแฉความเน่าหนอนของโรมาเนียเรื่องนี้เป็นหนังแห่งปี ปีที่ดูหนังน้อย อ่านหนังสือน้อย ฟังเพลงก็น้อย เป็นขาลงของชีวิตต่อเนื่องลากยาวมาสามสี่ปีแล้ว 

ความฉิบหายในหนังช่างละม้ายคล้ายสิ่งที่เราเผชิญกันวันต่อวันในประเทศนี้ ในปีแห่งความฉิบหาย และเราก็ดูมัน นั่งในโรงหนังทางเลือก บนเบาะไม่แข็งไม่นุ่ม ในสเปซขนาดกะทัดรัด เงียบกริบ ปลอบประโลมใจตัวเองว่าทุกที่ต่างก็มีความฉิบหายเป็นของตัวเอง

---

ชาญชนะ หอมทรัพย์

Belfast (2021, Kenneth Branagh, UK)

หนังเล็กๆ เล่าเรื่องส่วนตัวของคนทำ ถึงชีวิตในอดีตที่พ้นเลยมาแล้ว ช่วงเวลาไม่มีวันหวนคืน ชอบมวลๆ ความเศร้าละมุนในหนัง เป็นหนังที่ทำให้เราตระหนักถึงเมจิคสำคัญของภาพยนตร์คือการเป็นเครื่องย้อนเวลา สร้างอดีตขึ้นมาอีกครั้งและพาคนดูกลับไปดูชีวิตคนทำเองในวัย 9 ขวบ ทั้งเรื่องเล่าอยู่บนถนนเส้นเดียวของชุมชนหนึ่งในเมืองเบลฟาสท์ ประเทศไอแลนด์เหนือ ที่สุดท้ายผลของการเมืองและความขัดแย้งทางศาสนาทำให้เด็กชายตัวเล็กๆ คนหนึ่งต้องจากบ้านมาและมีชีวิตที่เปลี่ยนไปตลอดกาล ทุกโมเม้นต์ในหนังคือโมงยามแห่งความสุขเล็กๆ ที่เราอยากจะกอดเอาไว้ให้นานแสนนาน อาจจะเพราะปีนี้เป็นปีที่หฤโหดสำหรับเราและคนไทยแทบทุกคน ความสุขในการดูหนังเล็กๆ เรื่องนี้จึงยิ่งใหญ่มากๆ ในความทรงจำ

---

สมพจน์ ชิตเกษรพงศ์ : ผู้กำกับ

First Time [The Time for All but Sunset – VIOLET] (2021, Nicolaas Schmidt, Germany)

สำหรับปี 2021 ถ้าไม่นับ Memoria แล้ว ภาพยนตร์ที่ชอบมาก และนึกถึงอยู่เรื่อยๆ ที่สุด ก็คือหนังกึ่งสั้นกึ่งยาวเรื่องนี้ อาจจะเพราะมันมีการจับจ้องผู้โดยสารบนรถไฟเป็นเวลานานด้วย เลยรู้สึกเชื่อมโยงโดยส่วนตัวเป็นพิเศษ โปรแกรมเมอร์เทศกาลแนะนำให้ไปดูโดยบอกว่านี่คือ James Benning “Erotic version” ได้ยินแค่นี้ก็แอบเทใจชอบไปแล้ว ตัวหนังจริงๆ ไม่ถึงกับ “Erotic” แต่เป็น “Romantic comedy” (ของวัยรุ่นยุค Social Distancing) ฉบับที่เอาเนื้อเรื่องออกไปให้หมด เหลืออยู่แค่โครงคร่าวๆ ให้จิ้นจิกหมอนกันไปเอง เป็นหนังยาว 50 นาที ที่เปิดเรื่องด้วย MV โค้กยุค 80 ที่เหมือนจะไม่เกี่ยวอะไรกับหนัง แต่สุดท้ายแล้วเกี่ยวเนื่องอย่างที่สุด หนังทั้งเรื่องมีอยู่ไม่กี่ช็อต ช็อตเด็ดเป็น long take กล้องนิ่งนานเกือบ 35 นาที ที่ทำให้คนดูทยอยลุกออกไปครึ่งค่อนโรง ส่วนคนที่ยังอยู่ดูกันต่อ ก็จะได้เห็นมุกขำๆ ที่คนทำทยอยป้อนเข้ามาเป็นระยะ ผ่านรายละเอียดของสถานการณ์ พฤติกรรมเล็กๆ น้อยๆ ของนักแสดง เสียงบรรยากาศและเสียงดนตรีที่เลี้ยงอารมณ์หนังไปโดยตลอด เอาเข้าจริงถ้าใครที่ซิงค์กับจังหวะของมันได้ มันเป็นหนังที่ฮา น่ารัก และยียวนมาก ระหว่างดูก็ตื่นเต้น ลุ้น และยิ้มไปตลอดทั้งเรื่อง

---

พงศ์สันต์ อรุณสินทวีพร : cinephile

Tokyo Sunrise (2015, Ryutaro Nakagawa, Japan)

เมื่อคาโอรุ-เพื่อนสนิทของเร็น-ฆ่าตัวตายโดยไม่บอกลาและไม่รู้สาเหตุ เร็นรู้สึกเหมือนอกหักและถูกหักหลังไปในคราวเดียวกัน เขาเพิ่งตระหนักว่าระยะห่างระหว่างกันกว้างกว่าที่เข้าใจก็เมื่อฝ่ายหนึ่งจากไปแล้ว เร็นจัดการกับการตายของคาโอรุไม่ได้ แม้โดยผิวเผินเขายังครองสติไปในแต่ละวันได้อยู่ จนพ่อแม่ของคาโอรุมอบภาพใบสุดท้ายที่คาโอรุวาดให้เขา มันเป็นภาพวาดเด็กสาวผู้เป็นรักแรกของคาโอรุที่เขาเองก็ไม่เคยรู้มาก่อน เขาจึงตัดสินใจออกเดินทางไปกับริซาโกะ-หญิงสาวคนรักคนสุดท้ายของคาโอรุ เพื่อตามหารักแรกของคาโอรุในภาพวาดนั้น – นี่จึงเป็นหนังที่ว่าด้วยการเดินทางไกลเพื่อดีลกับความตายของเพื่อนสนิทที่จากไปพร้อมกับเอาส่วนหนึ่งของตัวเราไปด้วย

หนังเล่าเรื่องโดยจับเอาห้วงเหตุการณ์ที่ดูธรรมดาในแต่ละช่วงชีวิตมาขึ้นจอ แต่สามารถให้ภาพความสัมพันธ์ของตัวละครได้กระจ่าง แม้หนังเลือกที่จะละการเล่าบางเหตุการณ์สำคัญด้วยการข้ามไปไม่พูดถึงด้วย – ริวทาโร่ นาคางาวะ (Mio on the Shore, Silent Rain) ทำหนังเรื่องนี้ด้วยแรงบันดาลใจจากประสบการณ์จริงของเขาเองที่สูญเสียเพื่อนสนิทไปจากการฆ่าตัวตายที่ไม่รู้สาเหตุ โดยมีไทกะ นากาโนะ ที่มอบหนึ่งในการแสดงที่ดีที่สุดของเขาเอาไว้ในบทของเร็น

หนังมีจังหวะการเล่าเรื่องราวกับบทกวีและถ่ายภาพได้สวยละมุน มวลอารมณ์ทึมเทาเศร้าสร้อยทว่างดงามของหนังให้ความรู้สึกเหมือนมีแสงแดดจางๆ แบบที่ไม่รู้ว่าเป็นแสงแรกหรือแสงสุดท้ายของวันเจืออยู่ในนั้น ทั้งหมดทั้งมวลของหนังทิ้งรสขมปร่าในคอและตะกอนอบอุ่นในใจ จนขอเลือกให้เป็นหนังแห่งปีสำหรับเรา

---

ปฏิกาล ภาคกาย : บรรณาธิการสำนักพิมพ์ Salmon Books

Kakushigoto (2020, Yūta Murano, Japan, series)

แอนิเมชั่นว่าด้วยชีวิตของนักเขียนการ์ตูนแนวทะลึ่งตึงตัง ที่ต้องปกปิดเรื่องนี้เป็นความลับ เพราะกลัวว่าความจริงนี้จะไปทำให้ชีวิตของลูกสาววัย 10 ขวบต้องอับอาย เป็นแอนิเมชั่นเล่าเรื่องน่ารักๆ ที่นอกจากจะมีประเด็นความลับระหว่างพ่อลูก ยังมีความลับในแวดวงหนังสือ ความลับในการทำงานเป็นนักเขียนการ์ตูน ที่ถ้าใครสนใจเรื่องนี้เป็นทุนเดิมน่าจะคลายความสงสัยไปได้ไม่มากก็น้อย

---

กิตติกา บุญมาไชย : cinephile

𝑺𝑰𝑳𝑬𝑵𝑪𝑬

𝐛𝐲 𝐊𝐢𝐜𝐤 𝐭𝐡𝐞 𝐌𝐚𝐜𝐡𝐢𝐧𝐞 𝐃𝐨𝐜𝐮𝐦𝐞𝐧𝐭𝐚𝐫𝐲 𝐂𝐨𝐥𝐥𝐞𝐜𝐭𝐢𝐯𝐞

6 – 10 October 2021 at 100 Tonson Foundation, Bangkok

งานวิดีโอจัดวางโปรแกรมพิเศษเพื่อรำลึกถึงเหตุการณ์ 6 ตุลา 19 ประกอบด้วยวิดีโอสามจอ สองจออยู่ด้านหน้าเป็นฟุตเทจจากเหตุการณ์ 6 ตุลา ภาพมองทาจเหตุการณ์ทั่วไปในชีวิตประจำวันของยุคนั้น สลับกับตัวหนังสือเล่าเรื่องโลกอนาคตฉบับดิสโทเปีย จอด้านหลังแสดงภาพจุดสีแดงที่ค่อยๆ ใหญ่ขึ้น 

โดยส่วนตัวเราเคยเห็นคลิปจากเหตุการณ์ 6 ตุลา มาเยอะมาก ทั้งในนิตยสารสมัยก่อนที่แม่เคยซื้อเก็บไว้ หรือเอกสารประวัติศาสตร์และงานวิชาการอีกมากมาย แต่การนั่งอยู่ในความมืดถูกบังคับให้จ้องมอง (โดยปริยาย) ไปยัง “ร่าง” ของนักศึกษาที่ถูกฆ่า มัน Disturbing มากๆ ซึ่งเราคิดว่านั้นคือสิ่งที่ศิลปินตั้งใจ

งานวิดีโอจัดวางเป็นสิ่งที่มีเสน่ห์มาก โดยตัวมันเองก็ส่งสารอันน่าทึ่งได้ แต่พอมันถูกจัดวางร่วมกันในพื้นที่หนึ่งแล้วองค์ประกอบของพื้นที่ เสียง แสง และการเล่นล้อต่อกันของมันยิ่งเสริมพลังของสารทร่ผู้สร้างจะสื่อได้อย่างยอดเยี่ยม

---

ดูหนังทุกวัน : แอดมินเพจและผู้จัดจำหน่ายหนังต่างประเทศ

แค่เพื่อนครับเพื่อน (กำกับ: นพณัช ชัยวิมล, ซีรีส์จาก GMMTV ฉายซ้ำใน WeTV)

เราคิดว่าในจักรวาลซีรีส์วายไทยที่มีมากมายหลายเรื่องให้ดู เราก็ไม่ได้ดูมันหมดทุกเรื่องขนาดนั้น แต่เท่าที่พูดคุยกับเพื่อนๆ พี่ๆ น้องๆ หลายคนรอบตัว (โดยเฉพาะที่เป็น LGBT) ก็ออกจะแปลกใจอยู่ที่ส่วนใหญ่คือไม่ค่อยดูละครวายกันเลย เพราะโดยส่วนตัวสนุกกับละครวายมากทีเดียว และเราว่าหลายเรื่องในปีนี้ก็ทำได้ดีเลยแหละ ..เนื่องจากปีนี้ได้ดูหนังค่อนข้างน้อยแต่ได้ดูซีรีส์เยอะไปหมด ก็เลยตั้งโจทย์กับตัวเองว่าจะขอเลือกซีรีส์วายซักเรื่องหนึ่งมาเขียนถึงก็แล้วกัน ซึ่งปรากฏว่าเรื่องที่เราอยากเขียนถึงมากที่สุดกลายเป็นเรื่องที่ยังฉายไม่จบและออกอากาศไปแล้ว 9 ตอนและน่าจะเหลืออีก 3 ตอนเรื่องนี้ – แค่เพื่อนครับเพื่อน

สำหรับเราส่วนตัว ตอนที่เห็นข่าวการประกาศสร้างก็รู้สึกว่าเคมีของโอมกับนนนในฐานะคู่วายนี่มันจะไปทางนี้ได้หรือเปล่านะ และพอเปิดซีรีส์มา 3-4 ตอนแรกที่เรื่องขีดมาให้ทั้งสองคนอยู่คณะวิศวะกับคณะสถาปัตย์ซึ่งมีความยกพวกตีกันก็ดูเหมือนจะทำให้อินได้ยากมาก แต่นั่นก็เป็นไปเพื่อคงพล็อตหลักจากตัวนิยายเรื่อง “หลังม่าน | Behind the Scenes” เพื่อเซ็ตจุดเริ่มต้นของความขัดแย้งของสองตัวละครหลักให้ชัดขึ้น เพราะนอกเหนือจากจะอยู่คณะที่เป็นศัตรูกัน สองคนนี้ยังเป็นเพื่อนบ้านที่พ่อแม่เกลียดชังกันไปอีก แต่สุดท้ายพอความรักที่จริงๆ ก็ก่อตัวมานานแล้วระหว่างปราณกับภัทรมันชัดขึ้นๆ หลังจูบนั้นในอีพี 5 เราคิดว่าเรื่องราวต่อจากนั้นมันคือการเล่าความสัมพันธ์แบบแอบคบกันของเด็กหนุ่มสองคนที่น่าติดตามว่าจะเกิดอะไรขึ้นต่อ มีรายละเอียดน่ารักๆ ที่ผ่านกระบวนการคิดมาดี โดยเฉพาะการถอดวิธีคิดในความสัมพันธ์ของตัวผู้กำกับมาใส่ไว้ในแต่ละตัวละคร และมาพร้อมการแสดงที่ดีมากๆ ของทั้งโอมและนนน ..เราคิดว่าในปีที่ต้องทำงานจับเจ่าอยู่กับบ้านเป็นส่วนใหญ่แบบปีนี้ การมีซีรีส์รักโรแมนติกที่ย่อยง่ายดูได้เพลินๆ แบบแค่เพื่อนครับเพื่อนให้ได้ดูก็เป็นเรื่องที่ดีมากๆ เลยแหละ

---

ศาสวัต บุญศรี : อาจารย์สอนภาพยนตร์ผู้ประสบปัญหาดูหนังที่บ้านไม่ได้

ทุกรายการในชาแนล FAROSE โดยเฉพาะ ไกลบ้าน ตอน EP.52 หลวงเจ้ลาสิกขา พอกันทีชีวิต ป.เอก 

ปี 2564 ผ่านไปได้เพราะ Farose หรือคุณแดงของชาวช่องเลยจ้ะ โดยเฉพาะ ไกลบ้าน ตอน EP.52 หลวงเจ้ลาสิกขา พอกันทีชีวิต ป.เอก ที่ดาราหลักอย่าง (แม่)ชีต่อ จิตรพันธ์ุ หรือ AJ Jito Suzuki ไปลาสิกขาว่าจะไม่เรียน ป.เอกแล้ว ทุกประโยคที่ต่อพูดนี่มันโดนใจไปหมด ไม่ว่าจะเป็นมุมมองการเรียน การใช้ชีวิต การท้อใจ และการให้กำลังใจ (โดยเฉพาะการจะไม่ยอมแพ้ดาราหลักอีกคนอย่างเจ๊ป้อง และ อายุพึ่ง 38 วอนอย่าเรียกพี่นะคะ 555 พอดีอายุเท่ากันเลยอิน) รวมถึงความจริตกะเทยที่เราเองก็มักพูดคล้ายกันแบบนี้กับเพื่อนๆ ชาวซีเนไฟล์ซ่องแตก เลยเอนจอยมากๆ 

ไกลบ้านกลายเป็นรายการที่คนดูผูกพันกับดาราหลักไปแบบไม่รู้ตัว ทั้งๆ ที่ก็ไม่ได้รู้จักมักจี่กันเป็นการส่วนตัว ยิ่ง EP หลังๆ ที่เรียบง่ายแต่กินใจและชวนตกใจ ทั้งข่าวช็อคของแอนนี่ พี่ป้องกับฟาโรส หน่องผอม ต่อลาออก อ.ปวินมาเที่ยว)ด้วย หรือล่าสุดการไปกินข้าวกลางวันบ้านเจ๊เหว พอทุกอย่างมันออกมาสดๆ ไม่ได้ตั้งใจที่จะปรุงแต่งจนมากไป เลยเหมือนกิจกรรมที่เพื่อนๆ เราทำแล้วคนดูเราได้ไปเป็นส่วนหนึ่งในนั้นด้วย

จากนั้นก็ฟังวนสลับกันไป คืนนี้ไกลบ้านบ้าง คืนนี้ People you may know บ้าง คืนนี้สลับมาเสน่ห์นางชี(โห) บ้าง โดยเฉพาะรายการเสน่ห์นางชี เราว่า ต่อ จิตรพันธ์ุเป็นคนเล่าเรื่องพระพุทธศาสนาได้น่าฟัง ย่อยเรื่องยากให้เข้าใจได้ง่าย ฟาโรสเองก็เป็นคนยิงประเด็นและช่วยสรุปต่างๆ ได้ดี คือดูแล้วก็ได้ทั้งความรู้เพิ่มและกำลังใจในการทำงานวิชาการต่อไปมากๆ 

---

อ่านต่อในตอนอื่นๆ : FILM CLUB Year List 2021 (Part 3) | FILM CLUB Year List 2021 (Part 4) | FILM CLUB Year List 2021 (Part 5)

ในที่สุดปี 2021 ก็ผ่านเราไปอย่างใจหายใจคว่ำ อย่างหืดขึ้นคอ ไม่แพ้ปี 2020 โรงหนังกลับมาเปิดแล้วในช่วงครึ่งปีหลังแต่ยังลูกผีลูกคน กิจการ Streaming ภาพยนตร์เติบโตต่อเนื่องและอาจจะน่ากังขาพอๆ กับน่าชื่นชม ความตายรายวันของผู้คนในประเทศจากโรคระบาด การชุมนุมที่ซบเซาลงทั้งจากโรคและการออกหมายจับรายวันจนถึงวันนี้ 

ผู้คนก็ยังคงดูหนังกันอยู่ ทั้งแบบออกนอกบ้านและไม่ออกนอกบ้าน ทั้งแบบเดิมที่ตั้งใจดูและแบบใหม่ที่ดูไปแชตไป เทศกาลกระจุกตัวในห้วงเวลาสั้นๆ ท้ายปีจนแทบชนกันตายเพราะไม่รู้ว่าอนาคตจะเกิดอะไรขึ้นและเลื่อนจากอดีตมาหลายคำรบแล้ว 

ในปีที่ยากลำบากนี้ FILM CLUB ขออนุญาตรวบรวมหนังแห่งปี 2021 ของหลากหลายผู้คนในแวดวงภาพยนตร์ ทั้งผู้กำกับ นักวิจารณ์ ผู้ชม และทีมงานของ FILM CLUB เองไว้สำหรับเป็นตัวเลือกในมหกรรมวันหยุด ในปี 2022 ที่กำลังมาถึงนี้ โดยไม่จำกัดทั้งหนังโรง หนังสตรีมมิ่ง หนังเทศกาลหรือวิดีโออาร์ต ทีวีซีรีส์ ไปจนถึงภาพยนตร์ตามช่องทางธรรมชาติ ไม่จำกัดปีที่หนังฉาย และรูปแบบการฉาย แต่ละท่านสามารถเลือกหนังได้อย่างเสรีตามประสบการณ์การดูหนังของแต่ละท่านเอง

---

ณิศวร์ฐิตะ ทองน้อย : นักเขียนประจำ Film Club

Drive My Car (2021, Ryûsuke Hamaguchi, Japan)

เป็นการดัดแปลงงานวรรณกรรมมาเป็นภาพยนตร์ได้น่าตื่นตาตื่นใจอย่างยิ่ง ปกติแล้วงานเขียนมูราคามิมักจะถูกวิจารณ์จากสายเฟมินิสต์ว่ามีความมาโช่ (macho) สูงมาก และนำเสนอภาพที่กดทับความเป็นหญิง แต่ Drive My Car ในเวอร์ชั่นภาพยนตร์ของผู้กำกับฮามากุจิทำในสิ่งที่ต่างออกไป มันคือการรื้อสร้างเรื่องเล่าของผู้ชาย ถ่ายถอนมวลสารความเป็นชายออกไป ถ่ายเลือดใหม่ให้กับเรื่องเล่าที่มีแต่เสียงของผู้ชายซึ่งกลบทับผู้หญิงให้เป็นแค่ฉากหลังจางๆ แล้วขับเน้นเรื่องเล่าและเสียงของผู้หญิงให้เปล่งประกายขึ้นมา

หนังเปิดพื้นที่ให้กับอัตภาวะต่างๆ ได้เข้ามาปะทะสังสรรค์ แลกเปลี่ยน และยักย้ายถ่ายเทสภาวะการดำรงอยู่ไปมาระหว่างกัน ทั้งในพื้นที่ของละครเวทีและนอกละครเวที และผ่านความเลื่อนไหลของสัมพันธบท เมื่อตัวบทต่างๆ ส่งเสียงสนทนาข้ามพื้นที่และเวลาของตัวเอง คาฟุกุกลายเป็น Uncle Vanya โอโตะกลายเป็นเซเฮราซาด (ทั้งเซเฮราซาดในนิทานอาหรับราตรีและเซเฮราซาดในเรื่องสั้นของมูราคามิ) เด็กสาวที่ระลึกชาติได้ว่าตัวเองเคยเกิดเป็นตัวแลมเพรย์ แม่ของมิซากิที่กลายร่างเป็นซาจิ ฯลฯ กาลเวลาในหนังจึงทำหน้าที่คล้ายเวลาแบบปกรณัมที่เวลาไม่ได้เดินเป็นเส้นตรง แต่เลี้ยวลัดเลาะเข้าไปในอัตภาวะต่างๆ ที่ดำรงอยู่ร่วมกัน ตัวละครและตัวบทจึงเป็น พร้อมจะกลายเป็น และ translate ตัวเองผ่านอัตภาวะอื่นๆ ได้ตลอดเวลา

ท่วงทำนองของหนังมีความ poetic สูงมาก สามารถตรึงเราไว้ได้อยู่หมัดตั้งแต่ต้นจนจบตลอด 3 ชั่วโมงของหนัง เป็นประสบการณ์การดูหนังที่อิ่มเอมและปีติ เหมือนถูกชำระล้างด้วยพลังของเรื่องเล่าที่ทั้งโอบกอดและปลอบประโลม

---

ฉันทนา ทิพย์ประชาติ : ผู้กำกับภาพยนตร์

The Forbiden Strings (2019, Hasan Noori, Iran/Afghanistan/Qatar)

หนังสารคดีอีกเรื่อง สนุกมากๆๆๆๆ เทคนิคแบบหนังฟิคชั่น ลุ้นระทึกตื่นเต้น ปมดราม่า และจุดคลี่คลาย แต่นี่แบบชีวิตคนจริงๆ ไง มันเหลือเชื่อมันเกิดขึ้นแล้วจริงๆ เรื่องราวของวงดนตรี ที่สมาชิกทุกคนต่างลี้ภัยจากอัฟกานิสถานไปอยู่อิหร่าน แล้วพวกเค้าก็เป็นชนชั้นแรงงานในอิหร่าน เฝ้ารอการไปเล่นคอนเสิร์ตที่อัฟกานิสถาน แต่มีการวางระเบิดทริปแรกเลยล่มไป สุดท้ายพวกเค้าก็พาตัวเองไปแสดงจนได้ คนล้นหลาม ความฝันความหวังจุดประกาย พอกลับมาอิหร่าน มันก็ยากที่จะเล่นคอนเสิร์ตได้อีก เพราะแค่ซ้อมวงยังค้องหลบๆ ซ่อนๆ เลย ก็ต้องมีคนหล่นหายไปจากวงเพื่อเติบโตตามฝันตัวเองอีกครั้ง ด้วยการลี้ภัยไปประเทษโลกที่หนึ่ง การแสดงสุดท้ายในหนังที่ร้องเพลงเนื้อหาว่า คนเราเนี่ยเกิดมาไม่ใช่ว่าจะเป็นดั่งนก เราล้วนแต่เป็นดั่งใบไม้ ที่รอวันร่วงลงหล่นบนดินต่างหาก เออ แซดจัด ชีวิต

---

ปาณิส โพธิ์ศรีวังชัย : กองบก. 101.world 

28 Days Later (2002, Danny Boyle, UK)

ดูหนังโรคระบาดช่วงล็อกดาวน์ แค่เห็นลอนดอนร้างไร้ผู้คน กับทอมมี่ เชลบี้ไม่ใส่สูทก็คุ้มค่าแล้ว

---

วรุต พรชัยประสาทกุล : Cinephiles

Femmes précaires (2005, Marcel Trillat, France)

หนังสารคดีที่ไม่มีอะไรเลยนอกจากการตามถ่ายชีวิตประจำวันและพูดคุยกับหญิงชนชั้นแรงงานห้าคนสลับไปสลับมาไปเรื่อยๆ ไม่มีอะไรนอกจากการใส่ใจพวกเธอที่ยืนอยู่บนความอัตคัดและโอนเอนตลอดเวลา จำได้ว่าเราดูหนังเรื่องนี้ต่อจากหนังสารคดีเกี่ยวกับการผูกขาดของนายทุนที่ระบบของมันบงการทุกอย่างในเมืองเมืองหนึ่ง และสูบเลือดสูบเนื้อสูบจิตวิญญาณของมนุษย์ตัวเล็กๆ ที่ปราศจากทางเลือกอื่นๆ ภายในนั้น ซึ่งเราประทับใจที่หนังแพรวพราวด้วยวิธีการทางภาพยนตร์ที่ทรงพลัง และเต็มไปด้วยวาทะทางการเมืองที่ปังมากๆ จนแทบจะจดเก็บไว้ได้ประโยคเว้นประโยค แต่พอเราได้มาดูหนังเรื่องนี้เราก็พบกับความจริงบางอย่างที่น่าสนใจมากๆ เกี่ยวกับตัวเราเอง เพราะหนังเรื่องนี้แทบจะมีลักษณะตรงข้ามกัน นั่นคือเราไม่สามารถจดประโยคอะไรที่ออกจากปากของซับเจกต์แต่ละคนในหนังเรื่องนี้ได้เลย ทุกคำพูดของพวกเธอเป็นเพียงสิ่งสามัญที่เราได้ยินอยู่ทุกเมื่อเชื่อวัน ต่างก็เป็นประโยคที่เราคุ้นเคยและธรรมดาเกินกว่าที่ใครจะต้องมานั่งจดเก็บไว้ แต่ระหว่างที่เราดูหนังเรื่องนี้เรากลับรู้สึกว่าคำพูดที่ธรรมดาที่สุดในโลกเหล่านี้มันแตะโดนหัวใจของเราบ่อยครั้งมากๆ เรารู้สึกไปกับคำพูดของพวกเธอในแทบทุกฉาก ผ่านการบันทึกและนำเสนอทุกอย่างในแบบบ้านๆ ง่ายๆ ตรงๆ หนังเรื่องนี้กลายเป็นหนึ่งในหนังที่เรารักที่สุดในชีวิตไปแล้ว แม้หนังจะไม่ได้สร้างอะไรใหม่ๆ เป็นหนังและชีวิตที่ทุกคนพร้อมจะลืม แต่นี่อาจเป็นหนังเรื่องแรกก็ได้ที่ทำให้เราเพิ่งจะค้นพบว่าการที่เราจะรักหนังเรื่องใดหรือไม่ ไม่จำเป็นต้องขึ้นอยู่กับทั้งความงามและความฉลาดของมันเลย

---

Inertiatic Groovfie Viaquez : Cinephile

Ode to Nothing (2018, Dwein Baltazar, Philippines)

คนเหงาและคนตาย 

ลูกสาวรับช่วงต่อพ่อในธุรกิจเกี่ยวกับคนตาย เป็นสัปเหร่อ แต่งหน้าศพ ขายโลงศพ ทั้งบ้านเหลืออยู่กันสองคนบรรยากาศเหงาๆ พ่อลูกไม่ค่อยคุยกัน ธุรกิจก็เงียบเหงาคนไม่ค่อยตายกัน จนกระทั่งการมาถึงของศพหญิงแก่นิรนามคนหนึ่งที่เสียชีวิตจากอุบัติเหตุและถูกคู่กรณีที่ขับรถชนยัดเยียดศพมาให้บ้านนี้จัดการ หลังจากบ้านนี้ก็ไม่เหงาอีกเลย ธุรกิจเดินหน้าได้ดีมาก คนตายกันเยอะ หญิงสาวเชื่อว่าเป็นเพราะโชคจากศพหญิงแก่นิรนามคนนี้ที่นอนนิ่งอยู่ที่ห้องเก็บศพ ในเวลาเดียวกัน บรรยากาศในบ้านก็เริ่มเปลี่ยนแปลงจากหน้ามือเป็นหลังมือ เพราะศพหญิงแก่คนนี้ได้ถูกเอามาแทนที่สมาชิกครอบครัวที่ขาดหายไป หญิงสาวที่ต้องการนอนกอดแม่อีกครั้งก็แอบเอาศพมานอนด้วย บรรยากาศกินข้าวที่เคยเงียบเหงาพ่อลูกไม่คุยกัน ก็ครึกครื้นขึ้นเมื่อเอาศพหญิงแก่มาวางร่วมวงโต๊ะกินข้าวด้วย เสมือนพ่อลูกและแม่กินข้าวไปคุยกันไปมาอย่างออกรสชาติกันไป

---

ศุภโมกข์ ศิลารักษ์ : คนทำหนัง

4Kings (2021, พุฒิพงษ์ นาคทอง, Thailand)

หลายปีมาแล้วที่หนังเมนสตรีมไทยนั้นถูกนำด้วยสไตล์แลการตลาด​แทนที่จะเป็นคุณภาพของตัวโพรดักดังเช่นสินค้าชนิดอื่นทั่วไป

หนังส่วนใหญ่ในตลาดจึงเป็นเพียงเรื่องประโลมโลกของเหล่าอีลิทและคนชั้นกลางในกรุง​ หากจะมีหนังนอกกระแสอันจริงใจกับการเล่าอยู่บ้างก็ได้โรงและรอบฉายอันแสนจำกัดจำเขี่ยจนยากจะเห็นผลสะท้อนต่อวงกว้างได้​ 

คงมีแต่ไทบ้านเดอะซีรีย์อยู่​เรื่องเดียวเท่านั้นกระมัง​ที่นำพาความอินดี้ไปเขย่าวงการได้ หากหลังจากนั้นแม้แต่หนังที่พยายามทยอยกันมาในมู้ดโทนตลกวัยรุ่นก็ไม่สามารถส่งแรงกระเพื่อมอะไรได้มากนัก​ 

จนกระทั่งเกิดปรากฏการณ์​ 4​kings​ ซึ่งพาหนังไปในโทนจริงจัง​ สี่คิงส์ทั้งเล่าเรื่องและทำหนังในแบบยุค​ ’90​ อันตรงไปตรงมาฉูดฉาดเปี่ยมสีสัน

ไร้จริตจะก้านอาร์ต​อันได้เพิ่งรับความนิยม​จากคนทำหนังไทยราวหลังยุค ​​​2000 ต้นๆ

ไม่รู้​ว่าด้วยความจริงใจในส่วนนี้​ หรือเพราะเรื่องของเด็กช่างชายขอบ​ หรือเพราะความถวิลหาอดีต​ หรือทั้งหมดนั้นมัดรวมกันแทรกสัมผัสเข้าถึงหัวใจคนดูชาวไพร่ภูธร​ พวกเขาต่างยกพวกมาดูมันต่างอ้าแขนรับมัน​เหมือนพวกเขานั้นโหยหาเรื่องเล่าของตัวเองในสื่อกระแสหลักมานานแล้ว

แม้จะยังมีจุดแหว่งโหว่​ แต่​ 4kings​ หนังเรื่องแรกของบริษัทเนรมิตรหนังนั้นนับเป็นหมุดหมายสำคัญ​ให้เกิดความหวังที่จะได้เห็นเรื่องเล่าอันหลากหลากจากคนทำหนังที่อินกับเรื่อง​ และจริงใจกับมัน

---

พัลลภัทร น้อยธิ : จิตแพทย์ / คนดูหนัง / เขียนวิจารณ์ประปราย

Laabam (2021, S. P. Jananathan, India)

มันไม่ใช่หนังดีมีคุณภาพอะไรนัก การดำเนินเรื่องก็มีจุดไม่สมเหตุสมผลอยู่มาก แต่มันกลับกลายเป็นหนังที่ติดอยู่ในความทรงจำมากที่สุดเรื่องนึงของปีนี้ 

ตัวหนังว่าด้วยความพยายามของผู้นำของชาวไร่ชาวนาคนหนึ่งที่พยายามแก้ไขปัญหาความยากจนด้วยการเชิญชวนให้ชาวบ้านมาทำนารวมและยังกำหนดราคาพืชผลด้วยตัวเองซึ่งแน่นอนว่ามันก็ตามมาด้วยการขัดแย้งกับผู้มีอิทธิพลในท้องถิ่น

ทีเด็ดของหนังอยู่ที่ 15 นาทีสุดท้ายที่ฉายทั้งภาพความรุนแรงโดยรัฐและการโต้กลับของชาวบ้านอย่างถึงเลือดถึงเนื้อสุดๆ สุดจนต้องร้อง “อห!”

---

‘กัลปพฤกษ์’ : นักวิจารณ์ภาพยนตร์

FLEE (2021, Jonas Poher Rasmussen, Denmark)

หนังลูกผสม animation-สารคดี เล่าชีวิตในอดีตอันขมขื่นของหนุ่มอัฟกานิสถานนาม Amin ผู้รู้ตัวตั้งแต่เด็กว่าเขาเป็น gay และต้องเติบโตมาในสังคมมุสลิมอันเคร่งครัด แต่นั่นก็ไม่น่าเจ็บปวดเท่ากับการที่ครอบครัวของเขาต้องอพยพลี้ภัยทางการเมืองจากประเทศบ้านเกิด พลัดลูกพลัดแม่พลัดพี่พลัดน้องแยกย้ายกระจัดกระจายไปเริ่มต้นชีวิตใหม่ในหลายๆ ประเทศของทวีปยุโรป และต้องผ่านความยากลำบากและการผจญภัยเสี่ยงอันตรายต่างๆ นานา หลังจากที่ฝ่ายบิดาถูกทางการจับกุมเนื่องจากเป็นปฏิปักษ์ต่อรัฐบาลอัฟกัน จนกลายเป็นหนัง coming-out ที่เคียงขนานไปกับโศกนาฏกรรมชีวิตอันแสนเศร้า กระทั่งทำให้เพลง disco จังหวะสนุกๆ อย่าง Take on Me (1984) ของวง A-ha เพลง Joyride (1991) ของวง Roxette เพลง Wheel of Fortine (1992) ของวง Ace of Base และเพลง technoฯ สุดล้ำสมัยอย่าง VERIDIS QVO (2001) ของวง Daft Punk กลายเป็นท่วงทำนองที่ลึกๆ แล้วล้วนอวลไปด้วยสุ้มเสียงแห่งความหม่นเศร้า

หนังดีที่ไม่เพียงแต่ควรได้เข้าชิงรางวัลออสการ์ทั้งสาขา สารคดียอดเยี่ยม-animation ยอดเยี่ยม-หนังต่างประเทศยอดเยี่ยม ไปพร้อมๆ กัน แต่ควรจะต้องคว้าครบทุกๆ รางวัลดังที่กล่าวมา งานภาพยนตร์ LGBTQ เพียงไม่กี่เรื่องที่น่าจะสามารถสร้างความสะเทือนใจให้ผู้ชมได้ครบทุกเพศทุกวัยเลยจริงๆ!

---

วิกานดา พรหมขุนทอง : สถาบันวิจัยภาษาและวัฒนธรรมเอเชีย มหาวิทยาลัยมหิดล

Barbara (2012, Christian Petzold, Germany)

ในปีที่มีผู้คนสนใจเรื่องย้ายประเทศเป็นหมื่นแสน เราได้ดู Barbara ที่เล่าเรื่องเยอรมันตะวันออกยุค 80s จากมุมมองของผู้ที่มุ่งมั่นจะไปจากที่นั่น เธอไม่ได้คาดหวังอะไรกับสิ่งแวดล้อมและสถานการณ์รอบตัวแล้ว หนังทำให้รับรู้ได้อย่างดีผ่านบรรยากาศความเกรอะเก่าและอึมครึมของสิ่งต่างๆ ผู้คิดจะย้ายฝั่งถูกจับเปลี่ยนที่ทำงาน เพ่งเล็ง ตรวจค้น ล้วงควักไปทุกอย่าง Barbara มีศักยภาพสูงในอาชีพของเธอ มีคนรักคนช่วยให้ออกไปได้ เธอไม่จำเป็นต้องอยู่ และค่อยๆ เตรียมตัวไปอย่างแยบยล แต่แล้วความสัมพันธ์ใหม่กับเพื่อนร่วมงาน และสถานการณ์ในอาชีพที่เธอสามารถช่วยคนอื่นให้รอดพ้นจากระบบที่เสื่อมทรามได้ทำให้เธอตัดสินใจอีกครั้ง 

ดูจบแล้วก็อยากดูบางฉากซ้ำ และไปตามงาน Christian Petzold ใน Mubi อีกหลายเรื่อง (หอภาพยนตร์ฉายเรื่อง Yella เมื่อเดือน พ.ย. ที่ผ่านมา) เขาทำหนังผสม genre ที่เล่นกับความทรงจำ/ประวัติศาสตร์อย่างนิ่งลึกมีมนต์ขลัง แต่ก็แทรกแสงอุ่นๆ และแววตาที่อ่อนโยนไว้ ชอบการเลือกใช้โทนสี สถานที่ และจังหวะของหนัง ฉากการตัดสลับจากครัว ชั้นนิยายในห้องนั่งเล่น และสวนหลังบ้านที่เชื่อมต่อกันในขณะที่ Andre ทำ ratatouille ให้ Barbara จากผักที่มีคนให้มาอีกทีช่างธรรมดาแต่ก็งดงามมาก

---

วิชย อาทมาท

Sloane Square: A Room of One’s Own (1974-1976, Derek Jarman/Guy Ford, UK)

เป็นผลงานชิ้นที่ 42 ในนิทรรศการ Derek Jarman, Dead Souls Whisper (1986-1993) วางอยู่ในตำแหน่งที่เราได้เดินทางพบเห็นผลงานเขามาพอสมควร พอได้เห็นห้องที่เป็นทั้งที่พัก ที่ทำงาน ที่สังสรรค์ เรื่องราวผู้คนข้าวของในภาพกับผลงานต่างๆ ก็เชื่อมโยงกันไปหมดเลยรู้สึกกับมันมากๆ

---

อ่านต่อในตอนอื่นๆ : FILM CLUB Year List 2021 (Part 2) | FILM CLUB Year List 2021 (Part 3)
FILM CLUB Year List 2021 (Part 4) | FILM CLUB Year List 2021 (Part 5)