เทศกาลหนัง

ผู้ชมหลายคนอาจสังเกตเห็นเหมือนกันว่า หนังชีวิตติดขมทั้งสามเรื่องใน เทศกาลภาพยนตร์ญี่ปุ่น 2566 มีจุดร่วมเดียวกันอยู่ข้อหนึ่งคือ การเล่าเรื่องซึ่งเน้นให้คนดูค่อย ๆ ร่วมรับรู้ถึงแรงสะเทือนที่ขยายวงจากจุดศูนย์กลางของเรื่อง ไม่ว่าจะเป็นเหตุการณ์รุนแรงเปลี่ยนชีวิต หรือแค่การดำรงอยู่ของคนคนหนึ่ง แล้วแตกรายละเอียดไปยังตัวละครรายล้อมอย่างหนังหลากชีวิต

'หนังภาษาไต้หวัน' เป็นหนึ่งในหนังกระแสหลักของไต้หวันยุคตั้งแต่หลังสงครามโลก ยืนหยัดข้ามเวลาตลอดช่วงของกฎอัยการศึกและจบสิ้นลงในปลายทศวรรษ 1970 ว่ากันว่าในช่วงเวลานั้นมีหนังถูกสร้างออกมาราวหนึ่งพันเรื่อง หนังเหล่านี้มีทุกขนบ เรียกว่าเป็นอุตสาหกรรมย่อม ๆ ในประเทศเลยก็ว่าได้โดยไม่ใช่หนังที่ถูกสนับสนุนจากรัฐ

ในช่วงเวลาวิกฤติของมนุษยชาติ ที่ความรู้สึกของการสูญเสียความไว้วางใจเริ่มส่งผลกระทบเราอย่างหนักนี้ ...วัฒนธรรม ศิลปะ วรรณกรรม ภาพยนตร์ ฯลฯ จะยังสามารถทำงานเป็นเครื่องชำระล้างจิตใจได้อยู่อีกหรือไม่? มันจะยังคงมอบความรู้สึกถึงคุณธรรม ความซื่อสัตย์ และความถูกต้องแก่ผู้คนเมื่อพวกเขาต้องการมากที่สุดได้หรือเปล่า?

ตัวเทศกาลหลักนั้นเริ่มต้นมาตั้งแต่ปี 2003 ในปารีส ชื่อ signes de nuit หรือ signs of the night นั้น มีที่มาจากการฉายครั้งแรกๆ เทศกาลฉายในช่วงเวลากลางคืนและลากยาวไปจนจวบอรุณรุ่ง จนถึงตอนนี้เทศกาลหนังที่ก่อตั้งและดำเนินการแทบจะลำพังโดย Dieter Wieczoreck มีอายุย่างเข้ายี่สิบปีแล้ว เทศกาลที่ฉายหนังจากทั่วโลก และก็เดินทางไปทั่วโลกทั้งในฐานะโปรแกรมพิเศษ ไปจนถึงเทศกาลหลักที่ตอนนี้ปักหลักอยู่ใน ปารีส, เบอร์ลิน, ลิสบอน, เออร์บิโน, อิตาลี, ทูคูมาน, อาร์เจนตินา และ กรุงเทพฯ

เทศกาลภาพยนตร์นานาชาติธรรมศาลา ก่อตั้งขึ้นเมื่อปี 2012 โดยสองคนทำหนังคู่ชีวิต ริตู ซาริน (Ritu Sarin) และ เทนซิง โซนัม (Tenzing Sonam) เพื่อเปิดโลกภาพยนตร์ทางเลือกให้ชุมชนผู้ลี้ภัยและผู้พลัดถิ่นชาวทิเบตในเมือง และปัจจุบันเป็นที่ยอมรับในฐานะเทศกาลหนังอิสระชั้นนำอีกแห่งของอินเดีย

เทศกาลหนัง South by Southwest (SXSW) ประจำปี 2022 ที่เมืองออสติน รัฐเท็กซัส เพิ่งจบลงเมื่อวันอาทิตย์ที่ 20 มีนาคมที่ผ่านมา เรียกได้ว่าเป็นอีกปีที่คึกคัก เต็มไปด้วยหนังสารคดีนักดนตรี และหนังเดบิวต์ของผู้กำกับหน้าใหม่นับไม่ถ้วน และเหล่านี้คือ 4 เรื่องที่เราอยากพูดถึง

ถึงคิวของเทศกาลระดับท็อปทั้งคานส์, เวนิซ และ European Film Awards ที่ต่างออกแถลงการณ์แสดงจุดยืนและมาตรการไปในทิศทางเดียวกัน

ในช่วงครึ่งปีแรกของปี 2564 นักทำหนังไทยหลายคนมีโอกาสพาหนังของตนออกไปโลดแล่นที่เทศกาลหนังต่างแดนแล้วคว้ารางวัลกลับบ้านเกิดให้ชื่นมื่นอยู่ไม่น้อย ข่าวดีเหล่านี้สร้างความคึกคักให้แก่วงการภาพยนตร์ไทย

(Photo Credit: watch-docs) เมื่อวันที่ 5 เมษายน ที่ผ่านมา ได้มีการจับกุม ทัทซิอาน่า ฮัตสุระ-ยาวอร์สกายา ศิลปินและผู้จัดเทศกาลหนังเพื่อสิทธิมนุษยชน Watch Docs ณ เมืองมินสก์ ประเทศเบลารุส พร้อมยึดของกลางคือโทรศัพท์มือถือและคอมพิวเตอร์ ทำให้เครือข่ายเทศกาลหนัง องค์กรเพื่อสิทธิมนุษยชน และอุตสาหกรรมหนังต่างประเทศ...

เมื่อโควิดยังไม่สิ้นฤทธิ์ และนโยบายเว้นระยะห่างยังถูกใช้ต่อไปในหลายพื้นที่ของโลก เทศกาลหนังยักษ์ใหญ่แห่งสแกนดิเนเวียอย่าง "เทศกาลหนังกอเทนเบิร์ก" (Göteborg Film Festival) ครั้งที่ 44 ณ ประเทศสวีเดน จึงขอไปให้สุดทางด้วยการประกาศรับสมัครซีเนไฟล์ใจถึงไปใช้ชีวิตในประภาคาร Pater Noster บนเกาะในทะเลเหนือ เพื่อดูหนังทุกเรื่องของเทศกาลตามลำพังคนเดียวเป็นเวลา 1 สัปดาห์เต็ม! โปรเจกต์ที่มีชื่ออย่างเป็นทางการว่า "The...

“เทศกาลหนังอินดี้ผิงเหยา” คือเทศกาลหนึ่งที่มาแรง ทั้งจากการที่มันได้รับความร่วมมือจากคนทำหนังชื่อดังทั้งเอเชีย และการที่มันมีผู้ชมเยอะขึ้นทุกปี จนมีรายงานว่า ในปี 2019 เทศกาลนี้ทำให้รายได้บ็อกซ์ออฟฟิศของผิงเหยาทะยานขึ้นสูงสุดของประเทศจีน… ส่วนหนึ่งอาจเพราะบารมีผู้ร่วมก่อตั้งอย่าง เจี่ยจางเคอ แต่แล้วเขาก็ประกาศกลางงานว่าปีนี้เขาจะจัดเป็นปีสุดท้ายแล้ว ก่อนจะส่งให้องค์การบริหารเมืองผิงเหยาในนามรัฐบาล มาบริหารต่อแบบเต็มตัว ส่งผลให้นักวิชาการเริ่มเป็นกังวลว่าเทศกาลหนังอินดี้ที่กำลังมาแรงนี้จะสูญสิ้นจิตวิญญาณลงในที่สุด เพราะไม่เชื่อว่าข้าราชการจะเข้าใจธรรมชาติของเทศกาลหนังได้ดีไปกว่าเจี่ยจางเคอ เจี่ยประกาศเทเทศกาลที่ตัวเองร่วมก่อตั้งขึ้นมากับมือ โดยเขาให้เหตุผลว่า “เทศกาลหนังไม่ควรขึ้นอยู่กับใครคนใดคนหนึ่ง เมื่อมีใครถอนตัวออกไป การจัดงานก็ควรดำเนินต่อไปได้...

สำหรับผู้ซื้อหนังส่วนใหญ่ หนังอาร์ตจะถูกคิดถึงเป็นลำดับท้ายๆ เมื่อต้องเดินตลาดหนัง เพราะพวกเขามักต้องให้ความสำคัญกับหนังที่มีศักยภาพทางธุรกิจเสียก่อน สำหรับหนังอาร์ตเฮ้าส์ หรือ ‘หนังทางเลือก’ บ่อยครั้งผู้ซื้อจะรอให้เทศกาลใหญ่ๆ ที่หนังเหล่านี้เข้าประกวดประกาศผลไปแล้วถึงจะตัดสินใจว่าจะเสนอราคาหรือไม่ เหตุผลสำคัญมาจากหนังเหล่านี้ (โดยเฉพาะหนังจากผู้กำกับที่คนไม่คุ้นเคย) ไม่มีแรงผลักดันใดๆ ที่จะกระตุ้นให้ผู้ชมวงกว้างสนใจมาดูได้เท่ากับหนังที่ได้รับรางวัล ยิ่งเป็นรางวัลใหญ่ โอกาสที่หนังจะถูกปั้นให้ ”ขายได้” ก็มีสูง ด้วยเหตุนี้ การที่เทศกาลใหญ่ๆ อย่างคานส์...

แม้ตัวเทศกาลจะโดนยกเลิก แต่ SXSW ก็ประกาศนำหนังทั้งหมดลงให้ดูฟรี 10 วัน ทาง Amazon Prime ในอเมริกา แบบไม่ต้องเป็นสมาชิกก็เข้าไปดูได้เลย!

Ann Arbor Film Festival ได้ชื่อว่าเป็นเทศกาลหนังทดลองที่เก่าแก่ที่สุดในอเมริกาเหนือ โดยเทศกาลนี้เริ่มต้นมาตั้งแต่ปี 1963 ในแต่ละปีเทศกาลยาวหกวันจากมิชิแกนนี้เต็มนี้ฉายหนังมากกว่าสี่สิบโปรแกรมทั้งหนังสั้นหนังยาว หนังทดลอง สารคดี หนังเล่าเรื่องไปจนถึงงาน performance โดยในแต่ละปีมีหนังที่ส่งมาร่วมเทศกาลจากทั่วโลกกว่าสามพันเรื่องแต่เนื่องจากการระบาดของไวรัส COVID-19 ทำให้เทศกาลที่จัดขึ้นในวันที่ 24 -29 มีนาคมนี้ต้องยกเลิกการฉายแบบเก่า แต่ในฐานะเทศกาลหนังทดลอง...