Review

หากผู้หญิงต้องมีห้องส่วนตัวเพื่อเขียนนิยายของตัวเอง ดังที่เวอร์จิเนีย วูล์ฟ เสนอไว้ใน A Room of One’s Own เบธ ฮาร์มอน ก็มีพื้นที่ส่วนตัวที่สร้างขึ้นในหัวของเธอเอง ที่ที่เป็นเอกเทศจากปัจจัยภายนอกทุกอย่าง และเป็นโลกที่เธอมีเสรี “กระดานหมากคือโลกทั้งใบที่ถูกย่อส่วนให้เหลือ 64 ช่อง โลกที่ฉันควบคุมมันได้ ปกครองมันได้ และเดาทางได้” The Queen’s...

ในบรรดาภาพยนตร์หลายสิบเรื่องที่ฉายในเทศกาลภาพยนตร์สารคดีไต้หวันในไทยช่วงหลายปีมานี้ มีหลายเรื่องที่เข้าข่ายข้องเกี่ยวกับการเมืองไต้หวันและการเมืองโลก ไม่นับเรื่องอื่นๆ ที่ไม่ว่าจะเกี่ยวกับอะไร ก็ส่องสะท้อนถึงความเป็นการเมืองในเรื่องนั้นเสียหมดสิ้น ส่วน The Price of Democracy (2019, LIAO Jian-hua) อาศัยอยู่ในทั้งสองวงโคจรนั้น หนังสารคดีเรื่องนี้พูดถึงสถานการณ์ทางการเมืองไต้หวันตลอดครึ่งศตวรรษที่ผ่านมา เริ่มตั้งแต่ช่วงที่พรรคคอมมิวนิสต์ไต้หวันสิ้นอายุขัยและเจียงไคเช็คหมดอำนาจในปี ค.ศ. 1975 จนถึงยุคที่ไช่อิงเหวินก้าวขึ้นมาเป็นประธานาธิบดีในปี ค.ศ....

เฉินเหนียน เป็นนักเรียนที่ไม่ได้โดดเด่นนัก แต่ความทุ่มเทขยันขันแข็งก็ทำให้ผลการเรียนของเธอออกมาเป็นที่น่าพอใจ เด็กสาวอาศัยอยู่กับแม่สองคนในแฟลตโทรมๆ เธอกับแม่ต้องอยู่อย่างหลบๆ ซ่อนๆ จากเจ้าหนี้ที่ตามมาทวงหนี้กับแม่เธออยู่เป็นประจำ มิหนำซ้ำด้วยเงื่อนไขชีวิตที่ไม่ได้มีทางเลือกมากนัก ผลักให้แม่ของเธอต้องเลือกเส้นทางมิจฉาชีพและจากบ้านไป ‘ทำงาน’ ที่อื่นคราวละหลายๆ วัน แม้ผลการเรียนจะอยู่ในระดับที่น่าพอใจ ทว่าชีวิตในห้องเรียนของเฉินเหนียนก็ไม่ได้ราบรื่น เธอเป็นเด็กเงียบๆ แปลกแยก และแทบจะไร้เพื่อน มีเพียง เสี่ยวตี้ เด็กสาวอีกคนที่พอจะเรียกได้ว่าเป็นเพื่อนของเธอ...

เด็กชายวิ่งกระหืดกระหอบอยู่กลางป่า กอดตัวเฟอเรตตัวน้อยที่เป็นเสมือนเพื่อนเพียงคนเดียวของเขาไว้แนบอก ก่อนจะถูกเด็กอีกคนชกจนเลือดกบปาก คนที่เหลือคว้าตัวเฟอเรตไว้ เอาน้ำมันราดแล้วจุดไฟเผาทั้งเป็น เขามองดูมันดีดดิ้นทุรนทุรายเป็นวงกลม ก่อนจะขาดใจตายกลายเป็นเถ้าถ่านเล็กจ้อยไหม้เกรียม มันไม่มีเหตุผลอะไร มันแค่เป็นตัวเฟอเรต แต่นั่นก็เป็นครั้งแรกที่เขารู้ว่ามนุษย์ช่างไร้เหตุผลและแสนจะอำมหิต เช่นเดียวกับเหตุการณ์คู่ขนานที่เกิดขึ้น ห่างไกลจากป่าแห่งนั้นไปหลายเมือง เมื่อนาซีจับชาวยิวโยนเข้าค่ายกักกัน และไม่ปล่อยให้คนกลุ่มนั้นได้ออกมามีชีวิตอีกเลย The Painted Bird (2019) คืองานกำกับของ วาสลัฟ...

พ่อของผมตัวหดเล็กลงทุกครั้งที่ได้พบกันพวกเราเจอกันแค่ปีละไม่กี่ครั้ง บางคราวก็เจอกันเพียงครั้งเดียวในรอบสองสามปีทุกครั้งที่พบกัน ผมสังเกตเห็นว่าพ่อหดเล็กลงกว่าคราวก่อน กล่าวกันว่า มนุษย์เรานั้นตายได้สองครั้ง ครั้งแรกคือเมื่อสิ้นลมหายใจ ส่วนอีกครั้งคือเมื่อไม่มีใครจดจำเขาหรือเธอคนนั้นได้อีกแล้ว ชีวิตของเราจบลงได้สองครั้งจริงหรือ  Dick Johnson is Dead ผลงานสารคดีเรื่องใหม่ของเคียร์สเตน จอห์นสัน (ผู้สร้างชื่อจาก Cameraperson) ท้าทายกับความตายทั้งสองครั้งที่ว่า ด้วยการจับเอาดิค จอห์นสัน คุณพ่อผู้กำลังเข้าสู่ภาวะความจำเสื่อมถอยจากโรคอัลไซเมอร์ มาถ่ายจำลองฉากการตายหลากหลายรูปแบบเก็บไว้ ในทางหนึ่งแล้วการกระทำเช่นนี้กวนตีนอย่างเหลือเชื่อ...

มันคือเรื่องของ กิว ออฟ จอน เพื่อนซี้สามคนที่เป็นนักเรียนอยู่บ้าง ตกงานอยู่บ้าง หรือมีงานไม่เป็นชิ้นเป็นอันอยู่บ้าง คืนหนึ่งพวกเขาเรียกสาวไซด์ไลน์มาบริการที่บ้าน ร่วมสนุกกันข้ามคืน หากผลิดอกออกผลในอีกห้าเดือนต่อมา เมื่ออ้อมสาวไซด์ไลน์แรกรับงานคนดังกล่าว อยู่ดีๆ ถือวิสาสะหอบกระเป๋าเข้ามาอยู่ในบ้านพร้อมกับท้องโตที่ไม่รู้ว่าใครกันแน่คือพ่อที่แท้จริง แล้วครอบครัวพิลึกพิลั่นเริ่มต้นขึ้นตรงนั้นอย่างไม่ประสีประสา ไม่รู้เรื่องรู้ราว เหมือนกับเด็กเล่นขายของเสียมากกว่า เมื่อจอนตัดสินใจให้อ้อมเข้ามาอยู่ร่วมชายคา คอยดูแลจนกว่าลูกจะคลอดออกมา จากนั้นค่อยมาตรวจ DNA...

นี่ก็เป็นตุเป็นตะ ซะ แต่ก็ต้องนับว่าเป็นการฉีกรูปแบบการจัดรอบสื่อเท่าที่เคยมีมาในดินแดนแหลมสุวรรณภูมิ (ซึ่งจริงๆแล้วน่าจะใช้คำว่าอีเวนท์น่าจะเหมาะกว่า) เริ่มจากสถานที่จัดฉายซึ่งก็ไม่ใช่โรงหนังด้วยครับ แต่เป็นคาเฟ่แบบเข้าไปแล้วกะจะให้รำลึกถึงวันตาย พอเข้างานปุ๊บ ทางเจ้าภาพทักทายก่อนประโยคแรก 'คุณเอมี่ไม่ได้มาด้วยนะครับ' (แหงเน่าะ เอ-ม่ง, เอ-มี่มีตัวตนอยู่จริงที่ไหน, ถ้าหมายถึงตัวดารา คือคุณ Kate Lyn Sheil นักแดง เค้าคงมาอยู่หร่อก) ประเดี๋ยวก็มีเลี้ยงอาหารประจำตามงานศพ...

หนังของไฉ้หมิงเลี่ยงให้ความสำคัญกับความแปลกแยกและโดดเดี่ยวของคนเมือง แม้ Goodbye, Dragon Inn (2003) จะจับจ้องไปยังพื้นที่เพียงแห่งเดียวคือ ‘โรงหนังที่กำลังจะปิดตัวลง’ แต่คุณลักษณะของความเป็นเมืองก็ยังคงปรากฏให้เห็นเช่นกัน

“วิธีปกป้องเสรีภาพในการตีพิมพ์ข่าว ก็คือการตีพิมพ์ข่าว” เบน แบรดลีย์ บรรณาธิการข่าวหนังสือพิมพ์ The Washington Post ได้กล่าวไว้ในวันที่คนทำสื่อรอบตัวเขาต่างสงสัยในหน้าที่ของตัวเอง ในฐานะหนังที่กำกับโดยสตีเวน สปีลเบิร์ก The Post ได้ทำหน้าที่ของมันอย่างหมดจดในการเล่าถึงวินาทีหยุดโลก ที่หนังสือพิมพ์ The Washington Post ตัดสินใจตีพิมพ์บันทึกลับของกระทรวงกลาโหมสหรัฐฯ บันทึกนั้นได้เปิดเผยว่าปฏิบัติการในสงครามเวียดนามของสหรัฐนั้นเกิดขึ้นทั้งที่ผู้เกี่ยวข้องรู้อยู่แล้วว่ามันมีข้อผิดพลาด และแม้จะถูกขู่ฟ้อง...

“...แต่ว่าเราที่เป็นคนผลิตคอนเทนต์ก็คิดว่า ควรจะผลิตเนื้อหาแบบอื่นด้วยไหม คือพอเราไปคุยกับเพื่อนที่เป็นชาวต่างชาติ พอบอกว่า เมืองไทย เขาก็จะนึกถึง ‘ชายหาดที่สวย’ ‘สิ่งร้ายๆ ที่เกิดขึ้น’ แล้วก็ ‘ความยากจน’ ทำให้เขาดูเราเหมือนเราด้อยกว่า ไม่เท่าเทียมกัน ก็เลยอยากจะผลิตอะไรให้เขาเห็นด้วยว่า ‘เมืองไทยก็มีนักวิทยาศาสตร์’ ‘เมืองไทยก็มีคน upper middle class’...