Vertigo ของ อัลเฟร็ด ฮิตช์ค็อก เป็นหนังที่ได้รับคำวิจารณ์แบบก้ำกึ่งเมื่อตอนเข้าฉายปี 1958 แต่เมื่อเวลาผ่านไป บารมียิ่งจับจนส่องประกายเป็นงานทรงคุณค่าของโลก ถึงขนาดในปี 2012 สถาบัน Sight & Sound ชำระลำดับหนังที่ดีที่สุดตลอดกาลใหม่ แล้วให้ Vertigo ขึ้นอันดับ 1 แทน Citizen Kane ของ ออร์สัน เวลลส์ และหนึ่งในคุณูปการของมันคือการเป็นต้นแบบของช็อตมหัศจรรย์ให้คนทำหนังรุ่นต่อๆ มาประยุกต์ใช้ มันคือ Vertigo Zoom หรือ Dolly Zoom
หนังว่าด้วยอดีตตำรวจที่มีปมกลัวความสูง แต่เขาได้รับการว่าจ้างให้มาคุ้มกันผู้หญิงคนหนึ่งซึ่งมักพาเขาขึ้นไปเผชิญความสูงอยู่เสมอ และด้วยพล็อตแบบนี้ทำให้ฮิตช์ค็อกสร้างสรรค์การนำเสนอรูปแบบใหม่เพื่อถ่ายทอดความรู้สึกกลัวความสูงนั้นออกมา หนึ่งในนั้นคือ Vertigo Zoom หรือการดอลลีเข้าหาวัตถุแต่ซูมออก หรือดอลลีออกจากวัตถุแต่ซูมเข้า ผลคือวัตถุจะอยู่กับที่แต่สิ่งรายรอบจะเคลื่อนที่แทน
เทคนิคนี้คิดค้นขึ้นโดย เออร์มิน โรเบิร์ตส ผู้ช่วยผู้กำกับภาพ 2 ของ Vertigo ที่หาวิธีมารองรับจินตนาการของฮิตช์ค็อกนี้ ซึ่งได้ไอเดียมาตั้งแต่ตอนทำ Rebecca (1940) แล้ว แต่ตอนนั้นยังคิดไม่ออกว่าจะทำยังไง นี่คือคำสัมภาษณ์ระหว่างฮิตช์ค็อกกับ ฟรองซัวส์ ทรุฟโฟต์ เมื่อปี 1967 …“เดิมทีผมจะใช้ในฉากที่ โจน ฟอนแทน หมดสติ ผมหาวิธีทำให้เห็นว่าเธอรู้สึกอย่างไรเมื่อทุกอย่างเคลื่อนที่ห่างออกไปก่อนจะล้มลง ไอเดียนี้มันมาตอนไปปาร์ตี้ที่งาน เชลซี อาร์ท บอลล์ ในลอนดอน คืนนั้นผมเมามากจนรู้สึกว่าทุกอย่างรอบตัวมันวิ่งหนีผมออกไป เลยหาวิธีจะใช้มันใน Rebecca แต่ยังไม่รู้จะทำยังไง คือสิ่งที่คุณมองอยู่จะต้องอยู่กับที่แต่จริงๆ มุมมองคุณเคลื่อนที่ในระนาบเดียวกับสิ่งนั้น ผมคิดหาวิธีอยู่ 15 ปี จนมาเจอใน Vertigo”
ฉากนี้สร้างความตื่นตาตื่นใจกับผู้ชมอย่างมาก (แม้มาดูในปัจจุบันมันก็ยังน่าตื่นเต้นอยู่) ซึ่งมันไม่เพียงหวือหวาเท่านั้น แต่มันถูกนำมาใช้อย่างถูกที่ถูกเวลา เมื่อ จอห์น เฟอร์กูสัน (เจมส์ สจวร์ต) ต้องวิ่งขึ้นไปบนยอดหอคอยสูงขึ้นไปเรื่อยๆ แต่เพราะกลัวความสูงเขาจึงต้องชะโงกลงมามองบนพื้นล่าง เทคนิค Vertigo Zoom จึงนำมาใช้ทั้งเพื่อให้เห็นความสูงที่เขาวิ่งขึ้นไป และสภาพไม่มั่นคงของตัวละครในคราวเดียวกัน โดยช็อตดังกล่าวนำมาใช้สองครั้ง (ในสองระยะความสูง) ในฉากเดียวกัน โดยใช้เงินไปกับมัน 19,000 เหรียญฯ แต่มีเวลาอยู่บนจอแค่ 2 วินาที
อย่างไรก็ตาม 2 วินาทีตรงนั้นกลับเป็นภาพจำของ Vertigo ที่นำมาใช้ต่อยอดเป็นงานกราฟิกบนโปสเตอร์และไตเติ้ลซีเควนซ์ (ได้รับการบันทึกว่าเป็นหนังเรื่องแรกของโลกที่ใช้ซีจีในไตเติ้ลซีเควนซ์) แต่ที่มากไปกว่านั้นคือมีหนังนับพันที่พัฒนาเทคนิคนี้มาใช้กับหนังตัวเอง จึงนับได้ว่าจินตนาการตอนเมาของฮิตช์ค็อกได้เปลี่ยนโลกไปตลอดกาล
ดู Vertigo Zoom ได้ที่ Youtube (หนังเต็มลงเน็ตฟลิกซ์ปลายเดือนพ.ค. 63)
ดู Vertigo Zoom ในหนังเรื่องอื่นๆ ได้ที่ Youtube
